Slow start

In Nederland is de zomertijd voorbij. In Cambodja zijn de dagen korter dan in juli maar het blijft zomer. Met af en toe een kletterende hoosbui loopt het regenseizoen op haar einde. De rijst groeit gestaag. Nog een week of twee schatten we en de eerste rijst kan geoogst worden.

Zijn we zelf alweer full swing aan de slag? Nou nee niet echt. Vorige week waren de Cambodjanen Pchum Ben aan het vieren en bleken alle overheidsinstellingen gesloten. Deze week met goede moed naar school (RTC) en het ziekenhuis maar er gebeurt weinig.

Het hoofdverloskunde van het ziekenhuis is in Phnom Penh. Afspraken om iets te ondernemen met de aanwezige praktijkbegeleiders en verloskundigen worden dan ook uitgesteld.

Voor wat betreft het RTC. Ans wil graag het stageformulier gaan introduceren bij de provinciale ziekenhuizen in N-O Cambodja en Health centra in de provincie Stung Treng. De studenten gaan binnenkort op eindstage en het formulier is een goed middel om hun bezigheden bij te houden. Tot haar verbazing en ergernis blijkt men in de afgelopen twee maanden helemaal geen enkele vooruitgang geboekt te hebben. De formulieren zijn niet in de betreffende ziekenhuizen geïntroduceerd.
De redenering is even eenvoudig als gekmakend. Er is geen geld om een stafdocent de formulieren in de betreffende ziekenhuizen en Health centra te laten introduceren. Gebrek aan extern geld is het zich voortdurend herhalende dilemma.

Als men in Cambodja een workshop bijwoont of geeft is men niet aanwezig op het werk en wordt er geen salaris ontvangen. Dit maakt dat men betaald wil worden voor het volgen of geven van workshops. Het lastige is dat VSO in de ogen van de school (en het ziekenhuis) te weinig betaalt. Andere NGO’s en de overheid hanteren een hoger vergoedingstarief en dat maakt dat de animo om voor VSO iets te doen gering is. Men wacht liever tot er weer wat overheidsgeld beschikbaar komt. Aangezien de overheid dit jaar geen budget meer beschikbaar stelt voor het RTC is men geneigd tot volgend jaar te wachten. En dan is het nog maar de vraag of er iets gebeurt. 

Het moge duidelijk zijn dat dit tegen de zin van Ans is. Okay, afspraken maken met iemand die enige beslissingsbevoegdheid heeft en vervolgens zien in hoeverre VSO bereid is een hogere vergoeding te betalen. 

Wordt vervolgd.

De frustratie is en blijft het verschil in cultuur. Cambodja is geen Nederland. Dat weten we natuurlijk al vanaf de eerste dag maar het blijft een valkuil.

Ans is wel druk bezig. Echter niet met de zaken die ze graag wil doen. Administratie en invullen van formulieren voor het VSO hoofdkantoor. Tijdens onze afwezigheid zijn de poppetjes in Phnom Penh weer veranderd. Er is een nieuwe directeur aangesteld en hij dient VSO Cambodja op de kaart te houden door het Cambodjaanse belang te vertegenwoordigen op het hoofdkantoor in Londen.Ook Ans heeft een nieuwe manager. Inmiddels haar 4^e. Hij heeft haar schijnbaar niet in Nederland willen lastig vallen maar wil graag gisteren allerlei rapportageformulieren hebben. Kwartaalcijfertjes en gedetailleerde plannen voor het komende kwartaal.

Deze invuloefeningen heeft Ans natuurlijk al wel eerder gemaakt maar het blijken er meer te zijn dan haar vorige programma managers verlangden. Voortdurend rollen de e-mails binnen met de vraag om verdere verduidelijk en andere formuliertjes die ook ingevuld moeten worden. 

Op zich natuurlijk helemaal niets mis met een goede en transparante administratie maar wel een vervelende bezigheid. De vraag dringt zich op of haar vorige managers wel duidelijk geweest zijn of dat de nieuwe gewoon extra veel materiaal wil hebben om indruk te maken op zijn nieuwe baas. Laten we er maar vanuit gaan dat al deze administratie zijn nut heeft om VSO International te gaan overtuigen dat Cambodja nog wel wat extra geld kan gebruiken.

Al was het maar om gelijkwaardig aan andere NGO’s te kunnen gaan vergoeden.

Maar goed. De cijfers laten wel zien dat Ans vooruitgang heeft geboekt.

Sovann en baby Sothi zijn weer thuis. Nou ja, thuis. Het is de gewoonte in Cambodja dat kraamvrouwen naar hun ouderlijk huis verhuizen opdat oma moeder en kind kan verzorgen. Een regeling die veelal een maand of wat wordt volgehouden.

We pakken woensdagmiddag de brommer om Sovann in Thala op te zoeken. Mekongbrug over, zo’n 8 kilometer asfalt en vervolgens  een onverharde weg terug richting de rivier en Thala. Tot slot nog een kilometer of 3 slalommen over een smal pad vol kuilen en plassen naar het huis van Sovann’s ouders. Haar moeder straalt ons tegemoet maar Sovann blijkt niet in Thala te zijn. “Sovann, Stung Treng”, herhaalt ze terwijl ze richting rivier wijst. Lekker. Mama probeert haar te bellen maar Sovann neemt, zoals wij ook al hebben geconstateerd, haar telefoon niet op. Okay, dezelfde slalom terug naar Stung Treng om te zien of ze bij de ouders van haar man Chenda verblijft.

Gelukkig is Sovann daar wel aanwezig. Sothi ligt in een hangmat te slapen en Sovann komt uit een slaapkamertje. De ouders van Chenda hebben een soort van restaurant en aangezien dit ook de leefruimte is kan er van enige privacy geen sprake zijn. De reden dat ze niet in Thala verblijven is eenvoudig. Dichterbij het ziekenhuis. De ziekte van Sothi heeft ze danig geschokt. En terecht want wij denken dat het kantje boord is geweest.

Al bij het zien van de eerste foto’s van Sothi vond Ans hem erg klein. “Hij lijkt wel dysmatuur”, te mager. De foto’s die Sovann op haar mobieltje toont van een Sothi met koorts zijn akelig. Een mager, geel en asgrauw ventje. 

Ans schrikt zichtbaar maar houdt haar mond. De tocht naar het ziekenhuis vanuit Thala is illustratief voor de moeilijke bereikbaarheid van de gezondheidszorg in Cambodja.

Om 12 uur ‘s nachts vertrekken Sovann en Chenda naar het ziekenhuis omdat Sothi gloeiend heet is en hevig koorts heeft. Ze vertrouwen het niet meer. Wij denken dat hun instinct goed is geweest om niet tot de volgende ochtend te wachten. Achterop de brommer in het pikkedonker is geen optie mede gezien de erbarmelijke staat van het weggetje in het regenseizoen. Ze besluiten met het bootje van Sovann’s broer te gaan.

We kunnen er ons een vage voorstelling bij maken hoe dat is gegaan. Met een zaklampje naar de rivier om het bootje te zoeken. Paniek en vol gas over de nachtelijke Mekong / Sekong naar de steiger in Stung Treng. Hollen naar het ziekenhuis en maar hopen dat daar iemand hulp kan bieden.

Ze zijn razend snel want schijnen er slechts een dik uur over te doen.

We hebben al geschreven over onze kraamvisite in het ziekenhuis en zijn blij dat de ‘zwarte pilletjes’ hun werk gedaan hebben. Sovann haalt Sothi uit zijn hangmat want ze wil graag dat Ans hem onderzoekt. Sothi heeft weer een gezonde kleur en mooie bolle wangen. Zijn buikje heeft een normale omvang en het ergste leed schijnt geleden. Hoewel Sovann zich meer op haar gemak voelt in Thala is het heel verstandig om in Stung Treng te blijven. Het gebrek aan privacy is per slotte een normaal gegeven omdat ze toch al bij de ouders van Chenda in huis wonen.

Bij onze pagode wordt druk gewerkt. Er wordt een monnikenverblijf (?) gerestaureerd en men is bezig met nieuwe dakspanten te timmeren. Iets verder op het terrein zijn mannen bezig een boot te bouwen van bamboe. Een monnik die over wat Engels beschikt legt uit dat deze boot komende week te water wordt gelaten. Blijkbaar worden er vuurfakkels op geplaatst en laten ze de boot vervolgens over de rivier afdrijven. Zijn Engels is niet voldoende om iets over het waarom te vertellen. Martins Khmer laat nog veel meer te wensen over. We zullen zien en misschien volgende week verslag uitbrengen van dit ritueel.

Li Hai

Pchum Ben

Het land ligt plat wegens nationale feestdagen. Dit geeft ons de tijd om opnieuw te acclimatiseren. En die tijd hebben we nodig ook. Nederland went heel wat makkelijker. Blijkbaar zijn twee maanden Hollandse temperaturen voldoende om het nu lastig te hebben met het tropische Cambodja. Martins darmen zijn 3 dagen van slag geweest maar Ans blijft vooralsnog gespaard. Zij worstelt zich zuchtend door de VSO administratie formulieren en loopt vast bij het zoeken naar de gewenste getallen zoals het aantal bevallingen in ziekenhuis en gezondheidscentra of het precieze aantal studenten op het RTC. Aangezien alle instellingen in Cambodja gesloten zijn is het nog even wachten. 

Het zal ons benieuwen of ze volgende week wel aanwezig zijn.

Sovann, Ans haar vorige assistente is 3 weken geleden bevallen van een zoon, Sothi,  en we willen op kraamvisite. Jammer genoeg moeten we haar  in het ziekenhuis opzoeken. De ontvangst op de kraamafdeling is hartelijk maar Sovann is daar niet aanwezig. We vinden haar samen met haar man Chenda en de pasgeborene zittend op een hard bed op de kinderafdeling. Het is er tropisch warm maar Sovann heeft een muts op haar hoofd en een kruik onder haar benen.  Ze zijn blij om ons weer te zien en de bevalling blijkt soepel en snel ( 4 uur) te zijn verlopen. 

Wat baby Sothi mankeert is ze onduidelijk. Hij heeft een infuus in zijn voetje en ze hebben zwarte pilletjes gekregen die hij samen met de borstvoeding naar binnen moet werken. De dokter schijnt wel iets gezegd te hebben maar de communicatie tussen arts en patiënt laat in Cambodja nog al te wensen over. Hij heeft koorts gehad en zijn buikje is opgezwollen. Laten we maar hopen dat de zwarte pilletjes hun werk doen en ze snel weer naar huis mogen.

Wij zijn teruggekeerd in een rustig en enigszins verlaten Stung Treng. 

De monniken in de pagode aan de overkant van de straat zijn echter minder rustig en al vroeg in de weer. Om  4 uur in de ochtend schallen hun geprevelde gebeden versterkt door de luidsprekers onze slaapkamer binnen.

Wanneer er later op de grote trom geslagen wordt is dat het signaal voor Martin om een kijkje te gaan nemen.

Het is de laatste dag van Pchum Ben en de Cambodjanen komen massaal naar de pagode met hun offergaven.

Pchum Ben is misschien wel het belangrijkste religieuze feest in Cambodja. Het festival duurt 15 dagen. Het tijdstip van de viering is gerelateerd aan de maankalender. Het begint met volle maan en de afsluiting en het hoogte punt van de viering is met de donkere maan. En dat was deze week want het is pikkedonker ’s nachts. De nationale feestdagen omvatten deze laatste dag.  

Gedurende deze dagen worden de Cambodjanen geacht om hun overleden voorouders te eren door voedsel te offeren. Aangezien deze rituelen bij voorkeur plaatsvinden in de familiepagode trekken de Cambodjanen naar hun thuisprovincies. In de praktijk betekent dit dat de steden en ook ons kleine Stung Treng leeglopen.

Het offeren van voedsel is een van de oudste en het meest algemene ritueel in het boeddhisme. Tijdens het Pchum Ben festival brengt men voedsel naar de monniken om de ‘hongerige geesten’ , die hun voorouders of overleden familieleden zouden kunnen zijn, te voeden. De offergaven kunnen het karma van zowel de gever als de ontvanger verbeteren. ‘Hongerige geesten’ zijn die geesten die het dichtst bij de stap zijn naar een nieuwe incarnatie. Hun karma is niet goed omdat zij in een vorig leven misschien te hebzuchtig, afgunstig of jaloers geweest zijn.  

De andere vormen van geesten hebben een zondiger leven geleid en hebben geen baat bij het voedsel wat geofferd wordt.  Hun karma is nog slechter dan dat van de hongerige geesten. Aangezien de geesten niet instaat zijn om zichzelf te voeden zijn ze afhankelijk van de offergaven en de monniken die als tussenpersoon dienen om deze geesten van het voedsel te voorzien.

Het voert wat ver om hier het idee van karma, reïncarnatie en het boeddhistische levenswiel uit te diepen maar laten we er voor het gemak maar vanuit gaan dat dit voedsel de ‘hongerige geesten’ verder helpt op hun pad naar een volgende fase.

Gezien de enorme hoeveelheid voedsel die gebracht wordt is het onmogelijk dat de monniken dit allemaal zelf opeten. Schijnbaar worden ze wel geacht om van iedere dis minimaal een hap te nemen wil het zijn functie voor de hongerige geesten hebben. De met name arme bevolking kan vervolgens zelf ook aanschuiven.

Mooi is dat het voor Martin geen enkel probleem is om bij de pagode rond te kijken en nieuwsgierig de dienst te volgen. De mensen knikken hem vriendelijk toe en hij krijgt een flesje water aangeboden. De hoofdmonnik slaat hem echter wel over wanneer hij met zijn gewijde water de aanwezigen zegent en waarschijnlijk niet alleen om Martins fototoestel te sparen.  Maar het geheel is de moeite waard. De veelal vrouwelijke gelovigen dragen hun mooiste sarongs en witte blouses.

Een ieder heeft draagbare stapelpannetjes met eten bij zich en er worden naast het wierook opvallend veel kaarsen gebrand. Wat maakt dat er zoveel meer vrouwen dan mannen dit soort religieuze erediensten bijwonen?

Hoe dan ook, het idee is dat gedurende deze periode de poorten van de hel geopend zijn en de scheidslijn tussen de levenden en de doden dun is.

Dat wij wierookstaafjes krijgen van de vrouw uit het winkeltje en de huisbaas ons een traditioneel gerecht van kleefrijst gewikkeld in bananenblad brengt komt door Pchum Ben in een breder perspectief te staan. Deze verdienstelijke daden gaan duidelijk verder dan een hartelijk welkom. Het is tevens een mooie wijze om hun karma en dat van hun overleden voorouders te verbeteren.  

Pchum Ben is een typisch Cambodjaans feest maar ondanks alle verschillen in verschijningsvorm levert het associaties op met het katholieke verschijnsel van ‘aller heiligen, aller zielen’. De aandacht voor de overledenen,de gebeden en het onderhouden van graven staan dan centraal. Ook hier zijn de rituelen een middel om de zielen een stapje verder te helpen uit het vagevuur te komen. Kijkend naar het uitdelen van voedsel (snoep) tijdens Halloween, wanneer de geesten op aarde ronddwalen, maakt de overeenkomst nog groter.

Het wordt herfst en de oogsten zijn binnen. De natuur sterft af, tijd voor reflectie en aandacht voor het onvermijdelijke einde. Wereldwijd zijn mensen gewoon mensen en hun religieuze behoeften, bijgeloof en rituelen zitten diep en lijken redelijk universeel.  Het moderne en wat zwaarmoedige protestantisme steekt schril af bij de uitbundige rituelen die we bij andere vormen van religie kunnen aanschouwen. Hebben moslims gedurende deze tijd een gelijkwaardig ritueel? Het zou ons niets verbazen.

Maar goed, van herfst en het binnen halen van de oogst is hier in Cambodja nog geen sprake. Het regenseizoen loopt langzaam op haar einde en de temperaturen dalen wat maar alles groeit en bloeit. Het regenseizoen is getuige de waterstand in de rivieren en greppels minder geweest dan vorig jaar. Wel zien we op de velden de rijst groeien en het landschap is in twee maanden tijd ongelooflijk groen geworden.

Li hai

Terug in Cambodja

Na twee maanden Nederland opnieuw een blog.

We hebben genoten van ons verblijf in Nederland. Het eerste wat ons opvalt nadat Wim ons op Schiphol ophaalt is frisse lucht. Na het rijkelijke Hollandse ontbijt van Dicky is de aanblik van Wetering en Ringvaart een lust voor het oog. Daarbij een heerlijke dikke lucht zonder stof. Letterlijk een verademing. Het autootje staat klaar en de A2 is een egale laag asfalt waar we bijna met de ogen dicht over kunnen rijden. Prima geregeld allemaal.

Het feit dat we niet in IJsselstein verblijven maakt wel dat we ons voortdurend bewust zijn dat we slechts tijdelijk in Nederland zijn. 

In Huis ter Heide in het huis van de vakantievierende Aikelien en Gert Jan, goeie mensen die altijd bereid zijn anderen te helpen, kijken we met wat andere ogen naar ons eigen Nederland. De nieuwbouwwijk lijkt getroffen door de financiële crisis en het geheel maakt een onafgemaakte indruk. Braakliggend terrein afgewisseld met rijtjes nieuwe eengezinswoningen al of niet voorzien van zonnepanelen. Daarbij verschillende instellingen voor de minder begaafden in de groene rust van de Utrechtse heuvelrug. De toegangswegen zijn oud en smal. Niet toereikend voor de behoeftes van een nieuwbouwwijk waar de bewoners af en aan rijden. Het merendeel lijkt tussen de 30 en 40 jaar oud. Jonge gezinnen met kleine kinderen en honden. In zoverre lijkt het weer wel op Cambodja. Jonge mensen krijgen kinderen die ze in gezinsverband proberen op te voeden. Daarmee houdt de gelijkenis wel onmiddellijk op. De manier van spreken tussen ouder en kind en tussen de kinderen onderling is mooi om aan te horen. Opvoeden gaat in Nederland gepaard met eindeloos uitleggen en een heleboel taal. Ongetwijfeld goed voor de cognitieve ontwikkeling.

De vele sociale contacten en autokilometers in de eerste weken, de regenachtige dagen en westen wind maken dat we niet echt een vakantie hebben zoals we gewoon zijn. Tegelijkertijd merken we dat we moe zijn na een jaar Cambodja. Vakantie maar geen vakantiegevoel. Maar, het is hartverwarmend om familie en vrienden weer te zien.

Na twee weken Utrechtse heuvelrug verblijven we de rest van onze tijd in Leiden. Cor ontfermt zich over Martins herstellende zus Maja en dat biedt ons de gelegenheid om twee weken in zijn appartement te bivakkeren.
“Dank je wel Cor.”

Het aanzien van de stad is danig veranderd sinds Martin hier naar de middelbare school ging. Bloembakken aan de lantaarnpalen, achterlijke bakfietsen en grote rietenmanden aan fietssturen, uitpuilende terrassen, veel meer restaurants en cafés, bootjes en sloepen in de grachten. Het stadsdialect is misschien wat minder prominent  aanwezig maar het blijkt Lekrr om te hórruh hòrr. De Hollandse welvaart straalt ons tegemoet. Heel wat anders dan de arme (gemeente 11) stad uit de jaren 70 van de vorige eeuw. Niet verandert is het vertrouwde gevoel en vrienden in de buurt. Heerrrluk.

Nadat de stadshistoricus terug is in zijn stad verhuizen we naar ‘nieuw Leiden’. Machtelt en Pieter bieden ons ruim 3 weken onderdak. Ongelooflijk lief van ze om ons zolang te verdragen. Terwijl zij zelf lange en volle dagen maken lummelen wij maar wat rond. Pieters moeder geeft, wanneer wij bij haar op bezoek zijn, een eenvoudige verklaring voor hun ruimhartigheid. “Zo hebben we ze opgevoed.”
Dank aan de moeders Schermers en Grupstra voor hun opvoeding.
Desalniettemin een diepe buiging voor Machtelt en Pieter voor hun aangename gastvrouw-/heerschap :) .
Ja, het bevalt ons prima in Leiden.

Als kers op de Leidse taart ontmoeten we Annemiek en Michiel. Martin had als middelbare scholier nooit kunnen denken dat hij ooit met vrouw en kinderen op een dekschuit in de nieuwe Rijn een biertje zou drinken.

Bij Mark en Ria kijken we naar het voetballen. Het is maar gelukkig dat zij zulk lief en warm gezelschap zijn want wat is het Nederlandse voetbal in een jaar ver afgezakt. We hebben met verbijstering gekeken naar de EK kwalificatiewedstrijden van het Nederlands elftal tegen IJsland en Turkije. De wedstrijden van Ajax stemmen niet veel vrolijker. Nee, dan had Martin meer plezier bij de ook verloren interland tussen Cambodja en Afghanistan.

Wel uitermate geslaagd was het 60 jarige bruiloftsfeest van pa en ma Ohms. Hoewel vader Ohms er vooraf nogal tegen op zag hebben wij hem niet anders dan zien glunderen op het feest.

Heel bijzonder om zoiets mee te mogen maken.

Ach ja, Nederland. Een eindeloze reeks regelbordjes langs de wegen en dagenlang miezerregen met een temperatuur van een kleine 20 graden. Hoe groeizaam wil je het hebben? Wij ervaren het als koud en verlangen naar een zonnetje maar wat een perfect klimaat. En wat fijn om iedereen weer te zien. Awkoun Dicky, Wim, Lex, Stefanie, Ottervangertjes, Anita, André, Rob, Michiel, Annet, Nynke, Erwin, Kitty, Chris, Tante Lyda, Koos (Martin zal zijn Ajax petje thuis laten volgend jaar op de Coolsingel :)))), Marita, Marijke, Petra, Annemiek van de Kraan, Leonie, Tessy, Wieger en familie. We hebben van jullie genoten en hopen jullie allen volgend jaar weer in goede gezondheid aan te treffen.

Inmiddels na een ellenlange reis weer terug in onze eigen houten huisje. 9 uur hangen in een druilerig Hong Kong maakt de 24 uur reistijd naar Phnom Penh er niet fijner op. Boem terug in de broeierige hitte en flink slaap te kort.
10 uur in de hobbel de bobbel bus en vrijdagavond eindelijk terug in Stung Treng. Warm maar ook een warm onthaal. 

De huisbaas is zoet geweest met het schuren en lakken van tropisch hardhouten ornamenten voor in ons huis en verwent ons met een fraai in bananenblad verpakte gevulde kleefrijst traktatie. Terwijl de kinderen van het waterwinkeltje vrolijk naar ons zwaaien lachen hun ouders ons vriendelijk toe. Het vrouwtje waar Martin zijn sigaretten koopt drukt hem een pakje wierookstaafjes in de hand om het huis te reinigen van alle kwade geesten. Natuurlijk branden we er een paar en het helpt want we treffen enkel stof en gekkokeutels aan. Polen en zijn vrouw zijn blij dat we weer in hun restaurantje komen eten en Bie, de groter gegroeide herdershond van de buren, zet zijn modderpoten en natte bek kwispelend tegen Martins broek. Zaterdagmiddag drinken we met de andere VSO-ers wat aan de oever van de rivier en kletsen we bij. Ja, we zijn weer in Cambodja.

Li Hai

  't was Lekrr

Dank jullie wel