Voer

En heeft het gesmaakt? De kerstdagen zijn achter de rug en jullie kunnen je opmaken voor de oliebollen en de appelflappen. Biertje erbij, stukje leverworst of een glas wijn en wat geurige kaas. Volgens de Volkskrant is het een extreem warme kerst geweest. Hier was het gewoon een dikke 30° C en niets bijzonders.

Cambodjanen houden, net als wij, van eten. Over smaak valt ook hier ongetwijfeld te twisten maar de variatie is minder groot en we horen ze eigenlijk zelden of nooit ruziën. Waar in Nederland de supermarkten in deze tijd van het jaar een grote diversiteit aan etenswaren en smakelijkheden aanbieden is het aanbod op de markt in Stung Treng nauwelijks onderhevig aan verschillen. De koriander mag van de een op de andere dag verdwenen zijn maar daarvoor in de plaats verschijnt munt. Kip en vis worden iedere dag vers aangevoerd. Aan de versheid hoeven we niet te twijfelen want veel wordt gewoon levend verkocht.

Naast de markt levert de natuur voor veel Cambodjanen hun dagelijkse voedsel. Het water in de rivieren is inmiddels ver gezakt en overal zien we langs de drooggevallen oevers kleine akkertjes ontstaan. Bermen en waterplassen leveren een eigen bijdrage en waar water is wordt gevist. Menig huishouden heeft kippen en hanen rondscharrelen. Een tochtje door de omgeving biedt soms verrassende manieren van eten verzamelen.

Woensdagavond zijn we uitgenodigd voor een gezamenlijke maaltijd in het huis van twee Nieuw-Zeelandse missionarissen. Het is opvallend dat we nu al 4 verschillende kerkelijk geïnspireerde buitenlandse organisaties ontmoet hebben in Stung Treng. Met Joyce werken we al vanaf het begin samen omdat zij ook actief is op de school voor verpleeg- en verloskundigen. Joy, voorzitter van Youth with a Mission’ in Cambodja hadden we ook al wel eerder ontmoet. Nieuw zijn nu de Nieuwzeelanders (3) en een Japans echtpaar dat zich ook inzet om het Christelijke woord te verspreiden. 

Het is niet zo dat deze mensen prekend en bijbel zwaaiend naar de verschillende gemeenschappen trekken. Alles behalve. In de praktijk werken ze, net als wij, met de mensen samen om hun leefomstandigheden te verbeteren. In tegenstelling tot het overgrote deel van de gewone NGO’s trekken ze naar de meest afgelegen dorpen en gemeenschappen. In ons deel van Cambodja vaak minderheidsgroepen die in, zelfs voor Cambodjaanse begrippen, armoedige omstandigheden leven. Waar wij binnen VSO de discussie voeren of we wel daadwerkelijk de allerarmste bereiken kunnen we voor deze missionarissen stellen dat zij dit zeker doen.

Misschien in de toekomst ooit een blog over de gedachtegang en activiteiten van Joyce die door een federatie van kerken in de VS wordt ondersteund. Centraal in haar verhaal staan Christelijke normen als naastenliefde en gemeenschapszin.

Maar goed, op een avond voor kerst waarbij we met z’n allen eten komt hun gezindheid niet anders naar voren dan in een gebed voor aanvang van de maaltijd. Aan ons VSO-ers is gevraagd of we groente gerechten en fruit willen bijdragen en Martin heeft in de keuken gestaan om een goed gevulde Indische linzen dal te bereiden. Ja, er was zelfs koriander èn munt aanwezig op de markt. De veronderstelling met vegetariërs vandoen te hebben bleek al snel ongegrond. Een groot stuk varken gaarde in de oven en kippen pruttelden in de pot. 

De Japanse echtgenote had rijst en tonijnsushi gemaakt en er was zelfs aardappelpuree met vette jus. Kortom de Stung Treng expats gaan zich te buiten aan een voedzame en rijk gevulde dis. Tot overmaat aan luxe blijkt bij de desserts dat zij over een beter lijntje naar Siem Reap en Phnom Penh beschikken dan wij. Slagroom, chocolade, pruimenmoes en zalige baksels verschijnen er op tafel. Onmogelijke ingrediënten voor hen die afhankelijk zijn van de markt in Stung Streng. Al smaken de druiven en watermeloen ook prima.

Een van de mooie dingen aan een langdurig(er) verblijf in een plattelandsplaats ver weg is dat je allerlei mensen ontmoet die ook ver van huis zijn. Hun persoonlijke achtergrond, cultuur en land maakt dat ze een andere kijk op de wereld hebben dan wij. Wij, Nederlandse calvinisten, hebben het gelijk natuurlijk al eeuwenlang volledig aan onze kant maar het is leuk en soms verrassend om te ervaren hoe anders men de wereld kan beschouwen. Het grote voordeel van expats is dat er weinig taalproblemen zijn. We praten allemaal ons eigen accent Engels en dat maakt het gesprek eenvoudiger dan met de ons omringende lokale Khmer bevolking. (Ons onvermogen om Khmer te leren spreken is misschien wel de grootste frustratie.)  Ja, zo’n ontmoeting tussen gelijkgestemde zielen is een mooie verrijking van een buitenlands avontuur. Worden het vrienden? Volgens Facebook, Google+ en soort gelijke sociale media wel. ‘You’ve got a new friend.’ In de praktijk van het gewone leven niet want we zijn allen in meer of mindere mate passanten in Stung Treng. Wat niet wegneemt dat de aanwezigheid van de andere VSO-ers en expats het leven een stuk aangenamer maakt. 

Nu zijn wij samen maar we prijzen ons gelukkig met de aanwezigheid van een aantal zorgzame lotgenoten. 

Ja, ja, mensen. Het is kerst. J

De gevolgen van nieuwe vrienden maken laten zich gemakkelijk raden:

Beata mailt op 1^e kerstdag het volgende mailtje.

Ywam Christmas Get-together Sunday 27th at 3pm‏

Dear All

Sorry guys but I have to act a "Christmas Angel" at your door step today. I got this message at 10 pm last night.

Ywam has called officially to me thro Piseth their ESWG rep to pass on this message to you all 4 VSO volunteers.

We are all cordially invited to attend the above function to be held at the YWAM church compound on Whitsunday( Sunday 27th ) at 3 pm.

The activity will be a xmass church service followed by a get together congregation reception/party sponsored by their church.

Ywam feels that this is the beginning of knowing our fellow development workers after the Wednesday get together at Emilys ,where we met their Director Joy and a co-worker Michelle.

I asked if we could bring anything and the response was no because YWAM church takes on all the responsibility for each one attending as a gift to mankind to celebrate Christmas for those that are giving service to God and Mankind.

Regards

Beata

Daar gaan we dan met ons goede fatsoen. 

Beata en Rolly, belijdend katholieken, gaan zeker. Kunnen ze mooi een stukje protestantisme meepakken. We hebben onderling de afspraak dat als we als VSO-ers ergens uitgenodigd worden we dan ook gezamenlijk gaan. In de praktijk betekent dit opdraven op Khmer feesten en partijen, wat in de meeste gevallen leuk en aangenaam is. Maar, voelen we ons aangesproken om Kerstmis te vieren onder het mom van ‘giving service to God and Mankind’ ? Ach, we zijn allebei ooit al eens gedoopt en Martin heeft de neiging om te gaan kijken wanneer de monniken in de pagode aan de overkant van de straat een dienst opdragen dus laten we dan ook maar eens gaan ervaren hoe Amerikanen dit aanpakken. Kerstviering in een Pinksterkerk, het is weer eens wat anders.

O ja, al die afkortingen geven wat Martin betreft nog al eens verwarring. Ywam staat voor ‘ Youth with a mission’. Toen Martin de directeur Joy (niet te verwarren met Joyce) vorig jaar eens tegen kwam kon hij het niet laten haar te vragen wat die missie dan is. “Bringing the Gospel.”

Mooi, laten we maar wat gaan zingen zondagmiddag.

 Li Hai

De donkere dagen voor kerst

De dagen zijn op zijn kortst. We hebben geen 12 uur licht meer in Cambodja. Wanneer we opstaan, rond 6.00 uur, vinden we het fris. Niet dat we truien en lange broeken aantrekken, maar toch. Donderdag lijkt het weer echt omgeslagen. Martin heeft ’s nachts een fleecedekentje uit de kast gepakt om daarna lekker warm verder te slapen. 

De temperatuur om 7 uur in de ochtend bleek 21 graden. Brrrr. Volgens Kosal, die een dikke winterjas heeft aangetrokken, heeft Phnom Penh gewaarschuwd voor 4 dagen kou.

De donkere dagen voor kerst geven een wat weemoedig gevoel. Dapper hebben we wat kerstversiering, die Annemiek vorig jaar heeft meegebracht, opgehangen maar ondanks de lichtjes en kerststerren wil een kerstgevoel niet komen. Geen verlangend uitkijken naar een aantal vrije dagen in goed gezelschap met lekker kletsen, eten, een  glas alcohol en als toetje oud en nieuw vuurwerk. Nee, eerder een gevoel van gemis. We zijn blij dat Michiel zijn zus Annemiek gaat opzoeken in Sheffield en tegelijkertijd jaloers want we zouden hem maar wat graag vergezellen.

Kerstmis en oud en nieuw zijn in Cambodja niet van belang. Gewoon normale dagen gevuld met gewone zaken. Het wat weemoedige komt mede voort uit een gevoel van afscheid nemen. Marissa, Rolly en wij zijn aan onze laatste maanden van onze plaatsing begonnen. Voor Marissa die tot eind januari zou blijven eindigt het komende week. Zij heeft bericht gekregen dat haar moeder op sterven ligt en vliegt nu dinsdag al terug naar Canada. Wij hebben donderdagavond bij haar en Rolly gegeten en ondanks dat Marissa denkt dat zij nog wel terug zal komen hebben wij toch het gevoel dat we afscheid genomen hebben. 

En ach, Beata heeft nog een contract tot december 2016 en er is geen zicht op nieuwe collega’s in Stung Treng. Zij zal zich, wanneer we allen uit Stung Treng vertrekken, eenzaam gaan voelen. Hetzij zo, aan de plaatsing van VSO-ers in Stung Treng kunnen wij niets veranderen. Ja, donkere dagen voor kerst; gevuld sentiment met een vleugje weemoed.

En dan presteert Socutera het om een oud VSO filmpje uit te zenden in plaats van de nieuwe met Ans in de hoofdrol. Vanzelfsprekend gaat VSO Nederland protesteren en om een vervangende uitzending vragen maar suf is het allemaal wel. Niet alleen in Cambodja gaan eenvoudige afspraken de mist in zullen we maar denken. Wel grappig is de Kerst- en Nieuwjaarskaart die ze aan hun relaties sturen. Ans wordt daarin als voorbeeld naar voren gebracht en de kaart bevat een link naar de campagnepagina die geheel met Ans gevuld is. Ja, leuke kaart. J

Het feit dat Ans nog vol plannen zit en weet dat haar tijd in Stung Treng beperkt is geeft een gevoel van urgentie. Daarbij komt de stress van het papierwerk dat VSO van haar verwacht richting het afronden van haar plaatsing. Te beginnen met het jaarlijkse partneroverleg tussen VSO en de directeuren van ziekenhuis en school. 

In de praktijk van alle dag hebben deze mannen geen enkel benul van wat Ans allemaal doet. Ze lijken er eigenlijk ook helemaal niet in geïnteresseerd. 

In voorkomende gevallen als tijdens eerdere kwartaal partneroverleg afspraken zijn ze niet komen opdagen. Afspraken waarbij Ans het initiatief neemt om met hen te spreken lopen meestal ook op niets uit. Nee, volgens de directeuren moet Ans maar gaan praten met de mensen die de verantwoordelijkheid hebben op de afdeling of over het onderwijs. Dit zijn mensen die weliswaar op papier hoofd zijn maar over geen enkele beslissingsbevoegdheid beschikken. Het blijft frustrerend om steeds maar te zien hoe de ‘verantwoordelijken’ in Cambodja hun verantwoordelijkheid ontlopen. Ze zitten op hun gekochte plek, hebben hun status, regelen het geld en ?????? We hopen dat ze ook deze keer gewoon wegblijven. 

Volgens Martin is het van belang om voor dit soort gesprekken de mensen uit te nodigen met wie Ans daadwerkelijk samenwerkt. De verloskundigen, de leraren en de welwillende mensen van het provinciaal kantoor die de gezondheid centra onder hun hoede hebben.

Afgelopen week heeft Ans in het ziekenhuis twee nieuwe workshops, ‘reanimatie pasgeborene’ en ‘bloedverlies tijdens de bevalling’, gegeven. Het idee is opnieuw met twee van deze verloskundigen langs alle 11 gezondheid centra in de provincie te gaan om ook daar deze trainingen te geven. Of het er nog van gaat komen is natuurlijk maar de vraag. De tijd begint te dringen. 

Via China en Phnom Penh verwacht Ans rond kerst de ‘MamaNathalie’s’ te ontvangen. Ook het juiste gebruik van deze oefenpoppen vergt nog wel wat trainingen op zowel het ziekenhuis als de school. Desalniettemin is het prachtig dat Ans deze poppen nog kan introduceren. Deze introductie zal voorrang hebben boven de health centra workshops. 

Het gebruik van deze oefenpoppen zal zeker het praktijkonderwijs van de studenten verloskunde verbeteren. 

Ook langs deze weg hartelijk dank aan Annemiek van de Kraan en met name de Remonstrantse Gemeente Utrecht die zo vriendelijk is om de kosten voor deze ‘MamaNathalies’ te doneren. Dank.

Maar goed, de donkere dagen voor kerst en geen mogelijkheid om familie te bezoeken. Wel is er een mooie aanleiding om Sovann en baby Soti te gaan opzoeken. Sovann komt met haar zwangere buik prominent voor in een van de VSO filmpjes (Marketing versie) en we gaan haar een kopie brengen. Wanneer we bij het huis van de ouders van Chenda in Stung Treng arriveren blijkt Sovann daar niet aanwezig. Ze zijn blijkbaar teruggekeerd naar de ouders van Sovann in Thala. Om er zeker van te zijn dat ze daar is, voordat we ruim een half uur naar het afgelegen huis van haar ouders rijden, vragen we of Chenda’s moeder even wil bellen. Chenda bevestigt dat Sovann in Thala is en hij zal de familie daar melden dat we onderweg zijn.

Hobbel de bobbel richting het huis van Sovanns ouders. Iedere keer weer meer afgelegen dan we denken. Gelukkig zijn ze thuis en we worden zoals steeds met veel enthousiasme begroet. Het feit dat wij als ‘Barangs’ de moeite nemen om hen te bezoeken vervult haar ouders iedere keer met, voor ons wat gênante, dankbaarheid. Ja, Chenda heeft gemeld dat we op bezoek komen en de familie is voorbereid. Nette schone kleren aangetrokken, flesjes drinkwater gehaald, schone glazen op tafel en aardappelen gerooid die ze voor ons gaan koken. Sovann heeft goed onthouden dat Ans vatbaar kan zijn voor Khmer eten en dus neemt men geen enkel risico. 

Sovanns ouders spreken geen woord Engels maar hun gezichtsuitdrukkingen spreken boekdelen. Sovann is blij met onze komst en minstens zo blij over het feit dat we maken dat haar ouders lachen en gelukkig zijn met het bezoek. In eerste instantie maakt  al deze vreugde dat we ons wat ongemakkelijk voelen maar gelukkig is daar baby Soti. Het manneke is flink aangekomen sinds we hem de laatste keer gezien hebben. Hij lijkt zijn gevaarlijke dip compleet te boven en hij doet wat baby’s doen. Aandacht zuigen. 

Hij blijkt niet de enige. Soti heeft twee ongeveer even oude nichtjes waarvan er een ook bij haar grootouders aanwezig is.

Het gesprek gaat over de zegeningen van het (groot)ouderschap, de gezondheid van de baby’s en de rijstoogst. Inmiddels staan de aardappelen te koken. We hebben eenmaal beleefd gemeld dat al die moeite voor ons niet nodig is maar eigenlijk is dat zeer onbeleefd. En of we nu al of niet zin hebben in gekookte aardappelen om ½ 11 in de ochtend maakt niets uit. Moeder en dochter prikken beurtelings in de piepers en als ze gaar zijn worden ze geschild en in grote brokken op tafel gezet. De vorken staan in een kom heet water klaar en als extra traktatie brengt oma een schaal met suiker om de aardappels in te dopen. Het begrip zoete aardappel krijgt hier wel een heel letterlijke betekenis. 

Maar, ondanks het vroege uur smaken ze uitstekend. Gezellig prikken we gezamenlijk een vorkje weg.

Na deze vroege lunch geeft Sovann Soti de borst, neemt haar moeder de nieuwsgierig aangelopen buren onder haar hoede en klautert Martin naar buiten om een sigaret te roken. Dit geeft Ans de gelegenheid om even met Sovann bij te praten. Binnenkort gaat ze weer als basisschoollerares aan de slag. Ze heeft daar nog helemaal geen zin in. Het prille moederschap is een vermoeiende en fulltime bezigheid en ze vraagt zich bezorgd af hoe dat zal gaan wanneer ze weer voor de klas staat. Vanzelfsprekend zal ze Soti gewoon meenemen naar school en ze hoopt dat hij haar lessen niet te veel verstoort en zoet in zijn hangmat zal liggen slapen. Ze zal dan wel weer naar de ouders van Chenda in Stung Treng verhuizen. 

Maar dit is Cambodja en ze is in staat geweest om voor $500,= een plaatsje te kopen op een basisschool in Stung Treng zodat ze niet meer helemaal de Sekongbrug over hoeft naar een afgelegen dorpje om les te geven. De schooldirecteur heeft een relatie met de familie van Chenda en op de vraag wat hij dan met dat geld doet is het antwoord voorspelbaar simpel. Een gebaar waarbij de hand in de eigen broekzak verdwijnt.

De vader van Sovann heeft ondertussen een blikje met daarin wat wierookstaafjes, een schaaltje met twee eieren en een onbestemd flesje neergezet. Hij kijkt peinzend door het raam naar buiten. Hij is naast boer ook zoiets als traditioneel medicijnman (?). Lastig te doorgronden want Sovann komt in het Engels niet veel verder dan dat haar vader mensen helpt en wel wat verstand heeft van medicatie. Rondom zijn huis zijn open hutten, afdakjes, waar mensen kunnen verblijven.  

Blijkbaar is de tijd rijp want hij steekt de wierook aan, pakt een ei, druppelt er wat geurstof (?) uit het flesje op en met een verstilde concentratie houdt hij het ei onder zijn neus.

Even later begint hij met vlugge vingerbewegingen het ei rechtstandig over de grond voor hem heen en weer te rollen. Wanneer hij bemerkt dat Martin een foto wil nemen kijkt hij even op maar vervolgt zijn rollende bewegingen. Het ei naar zijn neus en nog wat rollen. Tot slot tracht hij het ei rechtop stil te zetten. Voorzichtig betast hij het ei en zoekt hij naar een evenwicht. Het ei rolt om en hij onderneemt een nieuwe poging. Martin moet aan het ei van Columbus denken, maar dat was een hard gekookt ei en Columbus speelde vals. Stiekem hoopt hij dat het de vader van Sovann gaat lukken om het ei rechtop stil te laten staan. 

Na drie mislukte pogingen geeft hij niet op maar wij wel. 

Om hem niet verder in zijn ritueel te storen besluiten we maar weer huiswaarts te trekken.

We bedanken de familie hartelijk voor het gastvrije en warme onthaal en stappen tevreden op de brommer.

We wensen u allen een heel fijne en warme kerst.

Li Hai

VSO Kampong Cham

VSO medewerkers in Cambodja verzamelen zich in Kampong Cham voor de jaarlijkse conferentie. De VSO-ers uit de provincie hebben voor deze plaats gekozen boven Phnom Penh. Dit betekent dat staf en volunteers uit Phnom Penh ook dienen af te reizen. Vorig jaar was de conferentie in Phnom Penh en vertrokken de stadsbewoners naar hun eigen onderkomens en de anderen richting hotels. Nu is iedereen op dezelfde locatie aanwezig en zijn er gemeenschappelijke avonden. 

Kampong Cham is na Phnom Penh en Siem Reap de derde stad van Cambodja (60.000 inwoners). Het ligt een kleine 2 uur reizen boven Phnom Penh en dat scheelt ons vanuit het hoge noorden reistijd. De eerste brug over de Mekong ligt in deze stad. Sinds vorig  jaar augustus beschikt ons Stung Treng over de tweede Mekongbrug. Stung Treng zal door haar positie in het afgelegen en arme noorden nimmer zo groot worden als Kampong Cham maar het is duidelijk dat een brug over de Mekong een belangrijke economische betekenis heeft.

Wij zijn met z’n vijven uit Stung Treng en spreken af met de VSO-ers uit Kratie (7) dat we een minivan huren en hen onderweg ophalen. Dit is voor ons een aantrekkelijkere optie dan het reguliere vervoer. Gelukkig is VSO bereid om $10,= per persoon te vergoeden en dus huren we de minivan voor $120,-.

Om ½ 9 worden we thuis opgehaald en rijden we eerst naar het kruispunt waar de hoofdweg zich splitst richting Ratanakiri en Kratie. Rolly koopt ananassen uit Stung Treng en we wachten op een volunteer uit Banlung.

Om een uur of 11 zijn we in Kratie waar het busje zich verder vult.

Matt, een Brit, koopt sprinkhanen uit Kratië. In Stung Treng zien we weinig insecten of spinnen op de markt maar langs de weg in de provincie Kratie is er ruime keus. In Stung Treng is er dankzij de twee grote rivieren veel vis als eiwitbron op de markt. De sprinkhanen smaken naar olie en knoflook. Een soort eiwitrijke chips met droge sprietjes en vleugels. Op zich goed te eten wanneer je er niet te lang naar kijkt voordat je ze in de mond stopt. Wel even doorkauwen. 

Om 2 uur zijn we bij het hotel in Kampong Cham.

Het is fijn zowel Biju als Sophea met de kleine Sobita weer te ontmoeten. Zij zijn in juli naar Mondulkiri verhuisd en Sophea werkt weer als Khmer assistente voor de enige andere VSO-er daar. Sobita is nu 7 maanden oud en als we haar vergelijken met het zoontje van Sovann is dit een wereld van verschil. Ondanks dat het een kind is van een Indiër en een Khmer kunnen we stellen dat het een brok ‘hollands welvaren’ is. Onze eigen Annemiek was er als baby niets bij.

Op donderdag en vrijdag is de conferentie. Een vreemd gegeven is dat zowel de directeur als het hoofd van alle programma’s als ook de onderliggende programmamanagers korter in dienst zijn dan Ans. Zij is niet de enige die gedurende het jaar dat zij hier werkzaam is voortdurend andere (4) programmamanagers heeft gekregen. Het bizar hoge verloop van de staf in Phnom Penh is iets wat we uitvoerig besproken hebben met de nieuwe directeur toen hij een bezoek bracht aan Stung Treng. We mogen hopen dat het hem lukt om enige stabiliteit in deze functies aan te brengen. Het zal het werk van de volunteers op de grond zeker ten goede komen. 

Aangezien de omloop snelheid van volunteers ook hoog is krijgen we het gevoel, na ruim een jaar Cambodja, al bij de ervaren Cambodjaanse VSO-ers te horen. Ja, wij zwaaien maart 2016 af en horen in Kampong Cham bij de ‘oude stompen’. Dit geldt ook voor de Belgische Wim die net als Ans door VSO Nederland gefilmd is.

Op de eerste dag staan, na een algemeen openingsgedeelte, de verschillende programma’s centraal. 

De themagroepen verspreiden zich over het gebouw. Zoals eerder gemeld stopt VSO Cambodja met haar Health programma. Dat betekent dat de sessie van Biju, Ayla en Ans, niet zo boeiend is. De (nieuwe) programma manager besluit een succes story te willen presenteren. Er wordt, ondanks de aanwezigheid van twee verloskundigen, gekozen om het programma van Biju te presenteren. Een programma, hygiëne en voeding, wat hij in juli over heeft genomen van de naar huis gekeerde Favour. Dit programma bereikt meer mensen uit de armste bevolkingsgroepen, niet alleen zwangeren. Het aantal uiteindelijke begunstigers is een belangrijk gegeven voor ontwikkelingshulpgeld. Martin besluit om met twee andere meegereisde partners, die ook geen directe noodzaak hebben om aanwezig te zijn, koffie te gaan drinken en de middag elders te besteden. 

De avond brengen we door in een prima restaurant aan de Mekong. Het eten is goed en er wordt niet gezeurd over een eigen bijdrage voor de partners. Wel is het bier voor eigen rekening want VSO vergoed geen alcohol.

De tweede dag zijn er de verschillende programma groeppresentaties. Daarnaast levendige discussies over het wel en wee van VSO in Cambodja en VSO international. De interacties zijn goed gestructureerd. Veel ruimte voor korte tafeldiscussies afgewisseld met centrale beschouwingen. Martin was met name gecharmeerd van de ‘open space’ oefening. Een voor hem nieuwe communicatie (management) oefening. Het idee van ‘open space’ discussies stelt mensen in staat om op creatieve wijze te brainstormen over zaken die zij zelf van belang vinden. 

Zo ontstaan er verschillende gespreksonderwerpen en de mogelijkheid voor deelnemers om her en der een bijdrage te geven. Je kunt ook bij één onderwerp blijven. Vragen als; wanneer is ontwikkelingshulp in Cambodja genoeg geweest, is er een ‘exitstrategie?, hoe kan VolCom (volunteer commitee) beter functioneren?, bereiken we wel de armste Cambodjanen die achter in de provincie wonen?, financieren we (buitenlandse NGO’s)  de Cambodjaanse corruptie? Enzovoorts.

Al met al een geslaagde bijeenkomst. Degenen die ook vorig jaar aanwezig waren zijn unaniem in hun oordeel. Een beter gestructureerde en geïnspireerde conferentie dan die in Phnom Penh. De aanwezigheid van allen op de vreemde Kampong Chamse bodem bevordert de sfeer en maakt dat de neuzen meer dezelfde kant uit wijzen. Aan allen, staf en volunteers, de nobele taak om mooie woorden om te zetten in actiepunten en daden.

De afsluitende avond in het restaurant aan de Mekong is uiterst gezellig en sfeervol.  Het gehele, grote, buitenterras is voor ons. Het buffet is voor niet-vegetariërs een genot. We hebben nog niet eerder zo lekker Khmer gegeten. “Ze kunnen het toch Annemiek.” J Smaakvolle aromatische sausen, grote garnalen, kip en koe zonder brokken bot en diverse soorten geurige rijst en noedels.

VolCom heeft een podium en geluidsinstallatie geregeld en alle nationaliteiten zingen hun volkslied en groepen en eenlingen doen hun ding. Samen met Beata, Marissa en Rolly hebben we ‘Silent night’ geoefend. Jammer genoeg begeeft Beata’s toetsenbord het maar acapella kunnen we het ook in 3 verschillende talen. Aangezien wij voor kerst eerst Sinterklaas vieren doen we ook nog een ‘Zie ginds komt de stoomboot’, luid meegezongen door de andere Nederlanders. Het feit dat Martin 3x mag zingen geeft wel aan hoe sympathiek de sfeer is onder de aanwezigen. De Filipijnen hebben een leukere groepsdans dan de Cambodjanen en de Afrikanen stelen de show met hun prachtige traditionele kleding-, modeshow. Het bier moeten we nog steeds zelf betalen maar daar smaakt het niet minder om. Nee, echt een heel leuke avond. ‘Well done all.”

De volgende ochtend is er voor diegene die dat willen nog een toeristisch uitje. Met twee minivans bezoeken we de bamboebrug en een oude Angkor tempel (12^e eeuw). ’s Middags vertrekken we om 2 uur samen met de Kratie mensen weer richting Stung Treng.

Netjes om 19.00 thuis waarna we bij Polen een hapje gaan eten. 

10 december is het de internationale dag van de mensenrechten. We kunnen niet stellen dat mensenrechten hier hoog op de agenda staan maar in Cambodja is 10 december wel een officiële vrije dag. De middelbare school in Thala Barivat organiseert op zaterdagochtend een bijeenkomst voor de leerlingen. Via Beata, werkzaam voor het provinciaal bureau voor educatie, en Rolly, werkzaam bij de overheid in dit district, worden we uitgenodigd aanwezig te zijn. Aangezien een groepje ICS-ers bij gastgezinnen in Thala onderdak hebben besluiten we er gezamenlijk naar toe te gaan.

Schoolbanken zijn naar buiten gebracht en alle leerlingen zitten bijeen in de zon. Zoals we vaker zien is de discipline tijdens dit soort bijeenkomsten groot. Tijdens het hijsen van de vlag zingt men het volkslied en vervolgens luistert men zonder gegiebel naar de voordrachten. De genodigden zitten geduldig op het podium en laten het Khmer over zich heen komen. Zowel ICS als VSO hebben graag foto’s van dit soort gelegenheden en dat geeft Martin een mooi excuus om zich onder de mensen te begeven.

Kosal vertelt later dat men in de speeches de nadruk heeft gelegd op het belang van onderwijs en het in de provincie blijven werken. Het wegtrekken richting Phnom Penh, Bangkok en het ideaal van ons vrije westelijke paradijs lijkt aanlokkelijk maar er zijn veel gevaren. Mensen- en met name kinderhandel en sekstoerisme zijn hier bijvoorbeeld zeer reëel en vormen een belangrijk thema van deze mensenrechtenbijeenkomst. Tot slot van de bijeenkomst worden ballonnen opgelaten met daaronder teksten zoals; “Stop mensenhandel” en  “Kinderen hebben recht op onderwijs”.

Li Hai

Rijstoogst

We zijn deze week in Kampong Cham voor het jaarlijkse VSO Cambodja overleg. We vertrekken op woensdagochtend en arriveren zaterdagavond opnieuw in Stung Treng. Aangezien we graag op zondag een blog publiceren is er weinig tijd om een stukje te schrijven over deze bijeenkomst. Wel kunnen we melden dat het een geslaagde bijeenkomst is geweest. Inspirerend maar zeker ook gezellig om alle andere VSO-ers uit Cambodja weer te treffen. Maar goed, later eventueel een verslag over deze bijeenkomst. Nu eerst een neuzel tussenblog over de rijstoogst. Met voor de liefhebber van foto's een update op Martins fotoblog.

Inmiddels zijn een groot aantal rijstvelden geoogst en verandert het landschap van nat en groen in rap tempo naar droog en geel.
Dit in tegenstelling tot de Kratie provincie waar men door irrigatie van het water overal nog groene rijstvelden heeft. Het zou een zegen zijn voor Stung Treng wanneer de grond hier geschikt zou zijn voor slootjes. Maar dat is het niet. Het water verdwijnt razend snel vele 10-tallen meters diep de grond in wat een dor droge bovenlaag oplevert.

 

In juli hebben we een blog geschreven over het planten van de rijst. Nu is het tijd voor de oogst. Vorig jaar waren we nog niet zo alert want voordat we het toen goed en wel door hadden was alle rijst van de velden verdwenen. Martin is vastbesloten dat dit hem deze keer niet zal overkomen. Dat betekent opnieuw rondjes langs de velden. Met name het werk op de grote boerderij net buiten Stung Treng wil hij niet missen. Daar staan immers een paar door hem zelf geplante plantjes. Wanneer hij gaat kijken blijkt dit stukje van het veld echter al te zijn geoogst en verder is er op de velden niemand te bekennen. Richting Kamphun dan maar.

Bij de rijstvelden van Kem Khouy, waar we samen met ICS de hygiëne workshop hebben gegeven, ziet Martin een vrouw moederziel alleen in het rijstveld bezig. Hij zet de brommer langs de kant en wandelt over de kleine dijkjes in haar richting. 

Waar de dijkjes tijdens het regenseizoen voor droge voeten zorgen, vormen ze nu kleine paadjes door de velden. 

Ze lacht Martin vriendelijk toe en knikt wanneer hij vraagt of hij een foto van haar mag nemen. Misschien herkent ze hem van het planten want Ans ziet thuis dat hij deze vrouw ook gefotografeerd heeft met haar voeten in het water. Dezelfde fleurige zonnehoed. Nu staat er op dit veld geen water meer en is het een droge en warme bezigheid. Ze zal toch niet in haar eentje het gehele veld moeten maaien?

Het is duidelijk dat ook het oogsten van rijst hier met de hand gebeurt. Er zijn geen tractoren of andere machines aanwezig. Hoewel de velden voor het grootste deel droog zijn is de grond op veel plaatsen toch nog wel zacht.
Een gewone tractor kan er niet rijden maar met een soort schoepraderen als wielen zou dit, net als bij het ploegen, wel moeten kunnen. De hoofdreden is een gebrek aan geld. Machines zijn duur en Stung Treng is arm. Alle vrouwen gebruiken een kleine handsikkel. Ze pakken een bosje rijststengels met de ene hand en snijden met de andere soepel de rijstaren. Er blijven relatief lange stoppels in het veld achter. Waterbuffelvoer en grondstof voor het volgende jaar.

Behoorlijk scherp zo’n sikkel. Martin vraagt zich af waarom ze geen zeisen gebruiken. Met een zeis heb je toch een veel groter bereik? Geen idee. We hebben in Cambodja nergens een zeis gezien.

In tegenstelling tot het planten is het oogsten een meer eenzame bezigheid. Geen grote groepen vrouwen die in rap tempo de plantjes in het waterige veld plaatsen maar her en der verspreidt eenlingen of tweetallen die in de velden bezig zijn. Ondanks de felle zon zijn de vrouwen opvallend dik gekleed. Vanzelfsprekend draagt iedereen een brede hoed. Hoofdbedekking is belangrijk om te voorkomen dat men een zonnesteek oploopt. Iets wat gemakkelijk kan gebeuren getuige de duizelingwekkende ervaringen van verschillende Britse ICS meiden. Maar daarnaast dragen ze jassen met lange mouwen en handschoenen. De droge rijstplanten blijken nogal scherp en veroorzaken makkelijk kleine snijwondjes. 

Al met al een droge en bloedhete bezigheid. Martin wandelt een uurtje door de rijstvelden bij Kem Khouy en hij is blij dat hij een flesje water bij zich heeft. Op de smalle dijkjes liggen her en der flesjes, keteltjes en bakjes water. Het lijkt hem nauwelijks genoeg gezien de lange uren die men in de brandende zon werkt.

Het is in Cambodja kinderen toegestaan vanaf 12 jaar op het veld te werken. Maar ja, wat doe je als moeder wanneer jezelf rijst moet oogsten? Duidelijk dat je een kind niet alleen thuis laat.
Jong geleerd is oud gedaan.

De afgesneden bundeltjes rijst liggen overal door het veld verspreid. Ze worden door mannen bij elkaar gebonden en naar een verzamelplaats gebracht. Daar liggen ze op grote stapels verder  te drogen tot het moment dat ze gedorst kunnen worden.

De volgende dag opnieuw zien of er in Stung Treng geoogst wordt. En ja, bij de grote boerderij is men nu wel bezig om te oogsten. Enigszins moeizaam worstelt Martin zich door de greppel en het krakkemikkige hek. Voorzichtig aan want het geeft geen pas om door het hek te zakken. Martin is blij wanneer hij ziet dat dezelfde vrouw aan het oogsten is die in juli met de jonge rijstplantjes in de weer was. Hij vraagt zich af of ze de vrouw is van de hoofdboer want ze is bij alle werkzaamheden betrokken.

Wanneer ze wegloopt en een fles water aan haar mond zet om te drinken kan Martin het niet laten om te vragen of ze dit nogmaals wil doen zodat hij een portret van haar kan maken. Ze lacht hem gul toe en knikt. Wat ze vervolgens zegt kan Martin niet verstaan.
Ze wijst naar zijn camera en vervolgens naar zichzelf. Oké, wil ze een afdruk hebben? "Cha" (ja). Blijkbaar heeft ze de foto’s die Martin aan de boer heeft gegeven gezien. Natuurlijk mag ze een afdruk. Maja komt in januari naar Stung Treng en die kan dan wel wat Hema afdrukken meenemen. Tevreden pakt ze nogmaals de fles en zet hem aan haar mond. Dank.

Ze wijst wat verder het veld in waar een aantal anderen ook aan het oogsten zijn. Ze geeft de route over de dijkjes aan en maakt duidelijk dat ze vindt dat Martin ook daar wat foto’s moet maken.
Ze roept wat naar de mensen, wijst op hem, en gehoorzaam wandelt hij over de dijkjes naar hen toe. Later, bij het bekijken van de foto’s veronderstelt Martin dat dit misschien haar dochter is. Haar man en twee dochters?? Hoe dan ook. We zullen deze foto’s ook maar laten afdrukken.

Later ziet Martin haar opnieuw. Nu bezig met de rijst die ze op het terrein van de boerderij aan het dorsen zijn geweest. Superieure kwaliteit rijst. Vanzelfsprekend. Hij vraagt of die rijst misschien ook richting Phnom Penh gaat maar dit wordt ontkennend beantwoord. Nee, alles blijft in Stung Treng. De rijstoogst van Cambodja is lokaal. Een groot deel wordt door de families van wie de rijstvelden zijn opgegeten. Een deel gaat naar de lokale markt en een deel wordt bewaard om volgend jaar uitgezaaid te worden.
Geen kans dat we Cambodjaanse rijst in de Nederlandse supermarkten tegenkomen.

Wanneer we met Machtelt en Pieter langs deze boerderij rijden zijn alle velden inmiddels geoogst. Het is duidelijk dat deze boer als eerste heeft geplant en nu als eerste heeft geoogst.

Bij Kem Khouy zien we op de terugweg na het bezoek aan het Health Centrum een groep bezig met het dorsen van de rijstaren.
Dit gebeurt machinaal. Omdat het misschien de enige keer is dat we het dorsen in bedrijf zien kan Martin het niet laten de terugreis naar Stung Treng te onderbreken. Machtelt en Pieter willen op hun bezoek zien wat we doen? Voor Martin is dat onder andere foto’s maken van Cambodjanen.

Hij is blij dat hij de hele cyclus van de rijstbouw in Stung Treng heeft kunnen volgen. Ja, een van de voordelen van langer dan een jaar op dezelfde plek verblijven is dat we een mooi beeld krijgen van het Cambodjaanse ritme. Het hele land eet driemaal daags rijst maar de productie van rijst in Stung Treng is samengebald in een paar weken rond het regenseizoen. Typisch een periode dat de doorsnee toerist afwezig is.

  

Li Hai

Machtelt en Pieter logeren in Stung Treng

Machtelt en Pieter hebben een aantal dagen bij ons gelogeerd. Zondagochtend zijn ze vanuit Bang Lung in Stung Treng gearriveerd. Aan ons de nobele taak om onze vrienden, die een boeiend en ruim verleden als globetrotters hebben, een aangenaam verblijf te bieden. Ze hebben voor een Cambodja reis gekozen om te zien en te ervaren hoe en waar wij verblijven. We beschikken over een extra slaapkamer met twijfelaar en zijn dus in staat hen in ons huis te ontvangen. Wel wat anders dan een kamer met airconditioning. Zo kunnen ze mooi ervaren hoe wij hier leven. Op ons balkon zitten, het ziekenhuis bezoeken, langs de rivier wat drinken, bij Ponika eten, een brommertochtje en wat kletsen geeft een adequaat beeld van ons leven in Cambodja.

Wij hoeven deze week niet te werken want Cambodja viert ‘waterfestival’ en dat geeft ons mooi de gelegenheid er met Machtelt en Pieter op uit te trekken. Maar ja, wat te doen in de armste provincie van Cambodja waar het toerisme nog in de kinderschoenen staat?  

We hebben de brommer van Marissa geleend en kunnen er met z’n allen op uit. Op zondagmiddag een eerste kennismaking met ons achterland. Een rit langs de Sekong en de rijstvelden richting Kamphun om daar het Health Centrum te bezoeken. Bij de grote boerderij in Stung Treng is de meeste rijst inmiddels geoogst.
In Kem Khouy, de eerste gemeenschap waar we langsrijden, is men nog wel in de velden aan het werk. Aangezien Martin in juni hier het planten heeft gevolgd zet hij de brommer aan de kant om snel wat foto’s van de rijst oogstende vrouwen te nemen. Machtelt en Pieter volgen hem in het rijstveld en maken hun eigen opnames.

Op de brede en goed begaanbare onverharde weg komen we een ongebruikelijk aantal auto’s tegen. Nationale vrije dagen, de Cambodjanen trekken naar hun thuisprovincies en gaan op familiebezoek. Voor ons betekent dit meer stof happen dan wenselijk. Bij het Health Centrum in Kamphun geeft de aanwezige verloskundige, na wat handen en voeten taal, te kennen dat ze Ans herkent. Ze vindt het prima als we het centrum even bekijken.
Een man is bezig met het aanleggen van nieuwe toiletten en zijn kinderen lopen wat rond. Verder is het er rustig.

Op de terugweg neemt Martin nog even zijn tijd om de rijstoogst verder vast te leggen en we besluiten ons uitstapje op het terras aan de rivier in Stung Treng.

Machtelt en Pieter hebben mazzel want ’s nachts is er geen hondengejank en geen bruiloftsmuziek. Slechts het nachtelijk hanengekraai verstoort enigszins hun slaap.

De ansichtkaarten die Pieter schrijft kunnen in Stung Treng op de post. Ans weet het kantoor ondertussen te vinden maar we verwachten dat de kaarten eerder bezorgd worden wanneer hij ze in Leiden in een brievenbus gooit. De Cambodjaanse postzegel maakt het echter leuker en wanneer de ontvanger van de ‘Angkor Wat’ kaart deze leest zijn Machtelt en Pieter daar inmiddels ook daadwerkelijk geweest.


Na een bezoek aan het ziekenhuis waar Ans werkt maken we ons klaar om richting Preah Rumkel te vertrekken.

Machtelt en Pieter houden van natuur, dieren en met name vogels en wij menen dat ons stukje van Cambodja over het fraaiste stuk Mekongnatuur beschikt. We hebben bij Xplore Asia en Theara, het broertje van Polen, voor een schappelijke prijs een natuurarrangement samengesteld.

De Mekongwatervallen, dolfijnenpoel en het ‘verdonken bos’ worden in de toekomst de (eco)toeristische trekpleister van de provincie Stung Treng en misschien wel Cambodja. Voorlopig is het er nog rustig maar dit zal zeker veranderen. Een Maleisische organisatie heeft inmiddels voor 20 jaar het stuk grond geleased bij de watervallen. Het restaurant is sinds een paar maanden geopend, de bouwplannen voor een luxueus resort liggen klaar en in de toekomstige tuin staan inmiddels een 100-tal beelden van monniken.




De nieuwe toegangswegen om het gebied te ontsluiten worden in hoog tempo aangelegd. Volgens een bord langs de weg komt er ook nog een gigantisch Boeddhabeeld. Polen verwacht dat de toegangsprijs om bij de watervallen te komen zo'n $5,- zal gaan bedragen. We kunnen ons voorstellen dat er tegen die tijd een plankier met balustrade zal verrijzen zodat men niet meer op de rotsen kan klauteren.



We hopen dat Polen, Theara en de lokale bevolking van Preah Rumkel en O’Svay in staat zullen zijn zich zo te ontwikkelen dat zij een professionele rol kunnen spelen in dit ecotoerisme. Polen is in ieder geval optimistisch over zijn mogelijkheden.

Maar goed, voorlopig is het de reguliere minivan naar Preah Rumkel die ons om 12 uur komt ophalen. Machtelt heeft zo haar twijfels over de veiligheid wanneer zij het vehikel, met Cambodjaanse passagiers en volgepropt met pakjes, dozen en wat al niet meer, ziet voorrijden. De spullen die wij voor onze tocht nodig hebben worden voor een deel achterop het busje gebonden en we klimmen toch maar naar binnen. Gelukkig is het een rustige chauffeur. Op het eerste stuk asfalt rijdt hij niet hard en aangezien hij deze rit dagelijks maakt kent hij alle kuilen en hobbels op het tweede traject dat door het bos loopt. Rond ½ 2 arriveren we bij de dolfijnenpoel waar we besluiten eerst wat te eten alvorens richting Mekongwatervallen te vertrekken. We zijn nu op de grens met Laos.

De watervallen liggen een paar kilometer stroomopwaarts van de dolfijnenpoel. We varen een deel met een bootje en vervolgens wandelen we het laatste stuk naar de watervallen. Gelukkig beschikken Machtelt en Pieter over 2 paar wandelschoenen. Het reserve paar van Machtelt past Ans zodat zij met haar nog wel pijnlijke enkel besluit mee te wandelen.
We zijn inmiddels een aantal malen op deze plek geweest en dankzij de grote wisselingen in waterstand zien we steeds een ander beeld. Het hoogteverschil is misschien niet zo heel groot maar de kolkende watermassa en wijde Mekong  bieden in alle gevallen een indrukwekkende ervaring.

De hoeveelheid drooggevallen rommel op de rotspartijen geeft een goed beeld van de verschillende waterstanden. Wanneer hier binnenkort via de nieuwe toegangswegen bussen vol toeristen naar het resort en de watervallen komen wordt het tijd een aantal mensen in dienst te nemen die met name alle aangespoelde plastic flesjes opruimen. Maar goed, wij kijken naar het water en Machtelt en Pieter spotten vliegende vissen en reigers die deze proberen te vangen.

Vlak voor zonsondergang zijn we terug bij de dolfijnenpoel en na de maaltijd verkassen we naar een eiland waar onze gids inmiddels de tentjes heeft opgezet. Gelukkig kunnen we hier nu overnachten want twee weken geleden stond het geheel nog onder water. Het kampvuur brandt en we nemen een duik in de donkere Mekong. Het water is lauw en zo lang we dicht bij het eilandje blijven ondiep.

De volgende ochtend steken we weer over naar het vaste land voor het ontbijt en maken we ons klaar om naar de dolfijnen te gaan zoeken. De zoetwater Irrawaddydolfijnen zijn een beschermde diersoort en komt nog slechts op twee plaatsen in de Mekong voor. De populatie in Kratie bestaat nog uit zo’n 50/60 dolfijnen maar hier zijn er nog maar een stuk of 6. De kans om ze bij Preah Rumkel te zien is echter groter dan in Kratie. Een afvaardiging van het Wereld Natuurfonds is toevallig aanwezig om ze te tellen.

Onze kapitein voor de speurtocht is de kleine Ratana. Wij hebben hem al een aantal malen eerder meegemaakt en Martin geeft hem zijn fototoestel zodat hij de mogelijke dolfijnenfoto’s kan maken.
Het is voor hem een mooie triomf wanneer hij de boot een andere kant opstuurt dan de WNF mensen en ons in de nabijheid van 3 dolfijnen plaatst. "Well done, Ratana."

Wanneer we voldoende dolfijnen gezien hebben keren we terug naar de wal om over te stappen op een kleiner bootje wat ons naar O’Svay zal brengen. O’Svay ligt een paar kilometer stroomafwaarts en vormt het beginpunt voor de kajaktocht door het ‘flooded forest’. In maart hebben we dit met Annemiek en Michiel gedaan maar bleek te waterstand te laag om echt door het bos te kajakken. Nu in november staat het water heel wat hoger en peddelen we een aantal uren tussen de bomen door.

Geen pruttelende buitenboordmotor en een uitgelezen mogelijkheid voor Machtelt en Pieter om vogels te zoeken.
Het soms wat snel stromende water en de vele struiken in het bos maken het sturen af en toe wat onhandig.
Eigenzinnig (en onverstandig) weigert Martin om een zwemvest om te doen en zijn camera in de waterdichte tas te stoppen. Wat heb je aan een camera wanneer die onderin een dichte tas zit? Onvermijdelijk komen we een paar maal vast te zitten maar gelukkig slaan we geen enkele maal om. Wat ons betreft is kajakken door het ‘verdronken bos' een dikke aanrader voor toeristen in de provincie Stung Treng. Wat denken jullie ervan Maja en Anneke?

Om 2 uur is het einde kajakken en varen we gemotoriseerd verder om voor het donker terug te zijn in Stung Treng. Douchen, schone kleren en tevreden naar Ponika om aan ons vaste tafeltje te eten en te drinken.

Woensdagochtend kruist Machtelt de gespotte vogels aan in haar vogelgids ‘South East Asia’. Ans en Martin hebben minder reigers en aalscholvers gezien dan tijdens vorige trips, water- en visstand schijnen daar verantwoordelijk voor te zijn, maar wel meer verschillende soorten. Wij hadden bijvoorbeeld de ijsvogels nimmer kunnen benoemen in tropisch Cambodja. Leuke hobby vogelen, maar Martin houdt het maar bij het fotograferen van mensen. Makkelijk te spotten en een stuk eenvoudiger te benaderen.

Donderdagochtend reizen Machtelt en Pieter verder richting Siem Reap en de tempels van Angkor Wat.
We vinden het fijn dat wij samen ons stukje Cambodja hebben kunnen delen.

Li Hai