Ans en Martin

Khmer nieuwjaar

De tijd vliegt. We vieren voor de derde maal nieuwjaar. Dit keer is het Chhnam Thmei, Khmer nieuwjaar.
Ons Oud en Nieuw was geruisloos. Chinees nieuwjaar toonde rode lampionnen maar het dagelijkse leven ging zijn normale gang. Nu ligt Cambodja echter een week plat. Khmer nieuwjaar duurt drie dagen (dinsdag, woensdag, donderdag) en wordt traditiegetrouw gevierd in het thuisdorp. Phnom Penh ligt er volgens Annemiek verlaten bij en in Stung Treng is de markt een soort spookmarkt geworden.

Vuurwerk gaat het niet worden volgens de Chinese winkelier waar we onze boodschappen doen. "Maar jij bent toch Chinees?" " Jullie houden toch van vuurwerk?" " Ja, ja, maar vuurwerk is in Cambodja niet toegestaan." Jammer.

Op zondagochtend wappert de Cambodjaanse vlag aan de poort. Onze huisbaas is er vroeg bij.

Maandag zien we tijdens het boodschappen doen veel vlaggen in het straatbeeld. Blijkbaar is het de gewoonte om tijdens Khmer nieuwjaar de vlag uit te hangen. Op de markt zien we stalletjes met bloemen, kaarsen, wierook en andere feestartikelen. Martin koopt een vlag die hij vervolgens aan het balkon bevestigt.

Tot onze spijt wordt er door de gemeente niets georganiseerd. Geen feestterrein waar mensen samenkomen om nieuwjaar te vieren. Zoals bijna alle feesten in Cambodja is ook Khmer nieuwjaar voornamelijk religieus en een familie aangelegenheid.  

Onze huisbaas zet op dinsdagochtend een tafel buiten en begint die te dekken. In eerste instantie denkt Martin naïef dat ze een feestelijke tafel voor zichzelf maken maar dat is niet het geval. Wanneer de geur van wierook naar boven trekt gaat hij beneden kijken. De tafel voor twee blijkt een huisaltaar gevuld met schalen fruit, blikjes frisdrank, glazen water, een bos bloemen, wierook, kaarsjes en zelfs een flesje parfum. Het idee is de Nieuwjaars engelen gunstig te stemmen door deze offergaven. Geheel tegen zijn gewoonte in opent de huisbaas het hek dat de gehele dag open blijft staan. Hij is niet de enige die dit doet. Buren, overburen; overal vlaggen, open deuren en gedekte tafels.

‘s Avonds gaan we bij Sophea en Biju een biertje drinken en ze een gelukkig en bijzonder goed jaar wensen.
Sophea is inmiddels hoogzwanger en Ans houdt er rekening mee dat zij deze maand nog gaat bevallen.

We hebben begrepen dat Cambodjanen tijdens Khmer nieuwjaar naar de pagode gaan om eten te brengen voor de minder bedeelden en de zegeningen van de monniken te ontvangen. Op woensdag besluiten we een kijkje te gaan nemen. Bij de pagode waar wij wonen is het rustig. Er is ’s avonds muziek maar overdag zien we geen bijzondere activiteiten. Er zijn echter meer pagodes langs de rivier en bij de derde pagode is het druk. We stallen onze brommer op het terrein om te zien wat er te beleven valt.

Het is feestelijk. Gekleurde vlaggetjes, de geur van wierook, mooie kleding en verspreide activiteiten. Kinderen zwaaien en mensen knikken ons uitnodigend toe waardoor we onze schroom verliezen en dichterbij gaan kijken.

Het eerste wat ons oog trekt zijn zandhoopjes. Mensen lopen met borden, werpen een hand vol zand op de hoopjes, besprenkelen ze met water en steken er wierookstaafjes in. De zandhopen staan gerangschikt in een pentagram waarbij de grotere centrale stupa Boeddha symboliseert. De kleinere zandhoopjes in de hoeken vormen zijn 4 belangrijkste discipelen. De figuur van de centrale Boeddha met daaromheen zijn 4 discipelen is een afbeelding die we in veel pagodes terugvinden.

Met veel toewijding en concentratie wordt een beeld van een liggende Boeddha overgoten met drinkwater en vervolgens gedept en schoon gemaakt met tissues. Opvallend is dat dit reinigingsritueel blijkbaar een taak is voor vrouwen want we zien mannen dit niet doen. De monniken daar gelaten zijn er meer vrouwen actief aanwezig dan mannen.

Even verderop zit een monnik armbandjes om te knopen. Komt het fenomeen gelukbandjes uit deze cultuur of het Hindoeïsme voort? Vast wel, want we zien veel mensen met een gezegend bandje om hun arm rondlopen.

In de hoofdtempel is het rustig. Een jonge monnik sprenkelt gezegend water op een groepje mensen, andere steken kaarsen aan of bidden voor het grote Boeddhabeeld. Een man gebaart naar Martin dat hij naar binnen kan gaan. Men vindt het geen probleem wanneer een nieuwsgierige buitenlander de tempel binnenloopt. Wel de schoenen uittrekken natuurlijk maar dat is normaal wanneer men hier ergens binnen gaat.

Naast de pagode is de overdekte plek waar de monniken eten en hardop hun gebeden oefenen. En ja, het klopt. Cambodjanen brengen eten naar de pagode. Er staan een heleboel borden met allerlei klaar gemaakte gerechten, brood, rijst, noedels, groenten en vruchten.

Mensen zitten op de grond en ontvangen de zegeningen van de monniken of luisteren met gevouwen handen naar de gebeden. Terwijl Martin op zijn blote voeten tussen de mensen door schuifelt trekt Ans, die aan de zijkant zit, de aandacht van een armoedige Cambodjaan. Zijn Khmer is niet te verstaan maar zijn bedeling is duidelijk. Wanneer Martin tenslotte wat Rielbiljetten in de offerpot gooit ziet hij tot zijn verbazing dat de man snel naar binnen loopt en een paar biljetten uit de pot haalt. Niemand die er iets van zegt.
Okay, onze geldelijke offergave gaat rechtstreeks naar de minder bedeelde zullen we maar denken. Hopelijke stemt deze gift de Nieuwjaars engel gunstig en is het bevorderlijk voor ons Karma.

Derde nieuwjaarsdag maken we op de brommer een tocht het achterland in. Dit gedeelte van Stung Treng provincie is dankzij de Mekongbrug makkelijker bereikbaar en langs de nieuw aangelegde weg zien we week na week meer huizen verschijnen. De dorpjes langs de binnenwegen zijn echter nog heel armoedig. De Nieuwjaars tafels zijn beduidend minder rijk gevuld maar in een van de dorpjes is het wel feest. Hoewel er geen elektriciteit is staat, dankzij een generator, de muziek wel keihard te schetteren, De jeugd danst op Cambodjaanse wijze in groepen en de sfeer is prima. Bij de huizen zien we de families gezamenlijk rondhangen, eten, drinken en spelletjes doen.

Op de terugweg zien we dat ook in dit gebied de zegeningen van de monnik voor een ieder beschikbaar wordt gemaakt. Op drie platte wagens getrokken door de Cambodjaanse variant van de tractor trekt een groep langs de weg.
Een rijdende processie.

Op vrijdag kunnen we bij een van de bakkers nog wel wat stokbrood halen maar dat is het dan wel. Zelfs een nieuw vat drinkwater is bij ons waterwinkeltje niet te krijgen. Iedereen viert nieuwjaar en dat betekent dat er een week lang niets gebeurt.

Gelukkig heeft Ponika, het restaurantje waar we regelmatig uiteten gaan, de deuren wel weer geopend en kunnen we onder het genot van een biertje Michiels verjaardag vieren en hoeven we niet onze toevlucht te nemen tot de gedekte tafels die nog steeds overal bij de huizen staan.

Gelukkig Nieuwjaar

Li Hai