Machtelt en Pieter logeren in Stung Treng

Machtelt en Pieter hebben een aantal dagen bij ons gelogeerd. Zondagochtend zijn ze vanuit Bang Lung in Stung Treng gearriveerd. Aan ons de nobele taak om onze vrienden, die een boeiend en ruim verleden als globetrotters hebben, een aangenaam verblijf te bieden. Ze hebben voor een Cambodja reis gekozen om te zien en te ervaren hoe en waar wij verblijven. We beschikken over een extra slaapkamer met twijfelaar en zijn dus in staat hen in ons huis te ontvangen. Wel wat anders dan een kamer met airconditioning. Zo kunnen ze mooi ervaren hoe wij hier leven. Op ons balkon zitten, het ziekenhuis bezoeken, langs de rivier wat drinken, bij Ponika eten, een brommertochtje en wat kletsen geeft een adequaat beeld van ons leven in Cambodja.

Wij hoeven deze week niet te werken want Cambodja viert ‘waterfestival’ en dat geeft ons mooi de gelegenheid er met Machtelt en Pieter op uit te trekken. Maar ja, wat te doen in de armste provincie van Cambodja waar het toerisme nog in de kinderschoenen staat?  

We hebben de brommer van Marissa geleend en kunnen er met z’n allen op uit. Op zondagmiddag een eerste kennismaking met ons achterland. Een rit langs de Sekong en de rijstvelden richting Kamphun om daar het Health Centrum te bezoeken. Bij de grote boerderij in Stung Treng is de meeste rijst inmiddels geoogst.
In Kem Khouy, de eerste gemeenschap waar we langsrijden, is men nog wel in de velden aan het werk. Aangezien Martin in juni hier het planten heeft gevolgd zet hij de brommer aan de kant om snel wat foto’s van de rijst oogstende vrouwen te nemen. Machtelt en Pieter volgen hem in het rijstveld en maken hun eigen opnames.

Op de brede en goed begaanbare onverharde weg komen we een ongebruikelijk aantal auto’s tegen. Nationale vrije dagen, de Cambodjanen trekken naar hun thuisprovincies en gaan op familiebezoek. Voor ons betekent dit meer stof happen dan wenselijk. Bij het Health Centrum in Kamphun geeft de aanwezige verloskundige, na wat handen en voeten taal, te kennen dat ze Ans herkent. Ze vindt het prima als we het centrum even bekijken.
Een man is bezig met het aanleggen van nieuwe toiletten en zijn kinderen lopen wat rond. Verder is het er rustig.

Op de terugweg neemt Martin nog even zijn tijd om de rijstoogst verder vast te leggen en we besluiten ons uitstapje op het terras aan de rivier in Stung Treng.

Machtelt en Pieter hebben mazzel want ’s nachts is er geen hondengejank en geen bruiloftsmuziek. Slechts het nachtelijk hanengekraai verstoort enigszins hun slaap.

De ansichtkaarten die Pieter schrijft kunnen in Stung Treng op de post. Ans weet het kantoor ondertussen te vinden maar we verwachten dat de kaarten eerder bezorgd worden wanneer hij ze in Leiden in een brievenbus gooit. De Cambodjaanse postzegel maakt het echter leuker en wanneer de ontvanger van de ‘Angkor Wat’ kaart deze leest zijn Machtelt en Pieter daar inmiddels ook daadwerkelijk geweest.


Na een bezoek aan het ziekenhuis waar Ans werkt maken we ons klaar om richting Preah Rumkel te vertrekken.

Machtelt en Pieter houden van natuur, dieren en met name vogels en wij menen dat ons stukje van Cambodja over het fraaiste stuk Mekongnatuur beschikt. We hebben bij Xplore Asia en Theara, het broertje van Polen, voor een schappelijke prijs een natuurarrangement samengesteld.

De Mekongwatervallen, dolfijnenpoel en het ‘verdonken bos’ worden in de toekomst de (eco)toeristische trekpleister van de provincie Stung Treng en misschien wel Cambodja. Voorlopig is het er nog rustig maar dit zal zeker veranderen. Een Maleisische organisatie heeft inmiddels voor 20 jaar het stuk grond geleased bij de watervallen. Het restaurant is sinds een paar maanden geopend, de bouwplannen voor een luxueus resort liggen klaar en in de toekomstige tuin staan inmiddels een 100-tal beelden van monniken.




De nieuwe toegangswegen om het gebied te ontsluiten worden in hoog tempo aangelegd. Volgens een bord langs de weg komt er ook nog een gigantisch Boeddhabeeld. Polen verwacht dat de toegangsprijs om bij de watervallen te komen zo'n $5,- zal gaan bedragen. We kunnen ons voorstellen dat er tegen die tijd een plankier met balustrade zal verrijzen zodat men niet meer op de rotsen kan klauteren.



We hopen dat Polen, Theara en de lokale bevolking van Preah Rumkel en O’Svay in staat zullen zijn zich zo te ontwikkelen dat zij een professionele rol kunnen spelen in dit ecotoerisme. Polen is in ieder geval optimistisch over zijn mogelijkheden.

Maar goed, voorlopig is het de reguliere minivan naar Preah Rumkel die ons om 12 uur komt ophalen. Machtelt heeft zo haar twijfels over de veiligheid wanneer zij het vehikel, met Cambodjaanse passagiers en volgepropt met pakjes, dozen en wat al niet meer, ziet voorrijden. De spullen die wij voor onze tocht nodig hebben worden voor een deel achterop het busje gebonden en we klimmen toch maar naar binnen. Gelukkig is het een rustige chauffeur. Op het eerste stuk asfalt rijdt hij niet hard en aangezien hij deze rit dagelijks maakt kent hij alle kuilen en hobbels op het tweede traject dat door het bos loopt. Rond ½ 2 arriveren we bij de dolfijnenpoel waar we besluiten eerst wat te eten alvorens richting Mekongwatervallen te vertrekken. We zijn nu op de grens met Laos.

De watervallen liggen een paar kilometer stroomopwaarts van de dolfijnenpoel. We varen een deel met een bootje en vervolgens wandelen we het laatste stuk naar de watervallen. Gelukkig beschikken Machtelt en Pieter over 2 paar wandelschoenen. Het reserve paar van Machtelt past Ans zodat zij met haar nog wel pijnlijke enkel besluit mee te wandelen.
We zijn inmiddels een aantal malen op deze plek geweest en dankzij de grote wisselingen in waterstand zien we steeds een ander beeld. Het hoogteverschil is misschien niet zo heel groot maar de kolkende watermassa en wijde Mekong  bieden in alle gevallen een indrukwekkende ervaring.

De hoeveelheid drooggevallen rommel op de rotspartijen geeft een goed beeld van de verschillende waterstanden. Wanneer hier binnenkort via de nieuwe toegangswegen bussen vol toeristen naar het resort en de watervallen komen wordt het tijd een aantal mensen in dienst te nemen die met name alle aangespoelde plastic flesjes opruimen. Maar goed, wij kijken naar het water en Machtelt en Pieter spotten vliegende vissen en reigers die deze proberen te vangen.

Vlak voor zonsondergang zijn we terug bij de dolfijnenpoel en na de maaltijd verkassen we naar een eiland waar onze gids inmiddels de tentjes heeft opgezet. Gelukkig kunnen we hier nu overnachten want twee weken geleden stond het geheel nog onder water. Het kampvuur brandt en we nemen een duik in de donkere Mekong. Het water is lauw en zo lang we dicht bij het eilandje blijven ondiep.

De volgende ochtend steken we weer over naar het vaste land voor het ontbijt en maken we ons klaar om naar de dolfijnen te gaan zoeken. De zoetwater Irrawaddydolfijnen zijn een beschermde diersoort en komt nog slechts op twee plaatsen in de Mekong voor. De populatie in Kratie bestaat nog uit zo’n 50/60 dolfijnen maar hier zijn er nog maar een stuk of 6. De kans om ze bij Preah Rumkel te zien is echter groter dan in Kratie. Een afvaardiging van het Wereld Natuurfonds is toevallig aanwezig om ze te tellen.

Onze kapitein voor de speurtocht is de kleine Ratana. Wij hebben hem al een aantal malen eerder meegemaakt en Martin geeft hem zijn fototoestel zodat hij de mogelijke dolfijnenfoto’s kan maken.
Het is voor hem een mooie triomf wanneer hij de boot een andere kant opstuurt dan de WNF mensen en ons in de nabijheid van 3 dolfijnen plaatst. "Well done, Ratana."

Wanneer we voldoende dolfijnen gezien hebben keren we terug naar de wal om over te stappen op een kleiner bootje wat ons naar O’Svay zal brengen. O’Svay ligt een paar kilometer stroomafwaarts en vormt het beginpunt voor de kajaktocht door het ‘flooded forest’. In maart hebben we dit met Annemiek en Michiel gedaan maar bleek te waterstand te laag om echt door het bos te kajakken. Nu in november staat het water heel wat hoger en peddelen we een aantal uren tussen de bomen door.

Geen pruttelende buitenboordmotor en een uitgelezen mogelijkheid voor Machtelt en Pieter om vogels te zoeken.
Het soms wat snel stromende water en de vele struiken in het bos maken het sturen af en toe wat onhandig.
Eigenzinnig (en onverstandig) weigert Martin om een zwemvest om te doen en zijn camera in de waterdichte tas te stoppen. Wat heb je aan een camera wanneer die onderin een dichte tas zit? Onvermijdelijk komen we een paar maal vast te zitten maar gelukkig slaan we geen enkele maal om. Wat ons betreft is kajakken door het ‘verdronken bos' een dikke aanrader voor toeristen in de provincie Stung Treng. Wat denken jullie ervan Maja en Anneke?

Om 2 uur is het einde kajakken en varen we gemotoriseerd verder om voor het donker terug te zijn in Stung Treng. Douchen, schone kleren en tevreden naar Ponika om aan ons vaste tafeltje te eten en te drinken.

Woensdagochtend kruist Machtelt de gespotte vogels aan in haar vogelgids ‘South East Asia’. Ans en Martin hebben minder reigers en aalscholvers gezien dan tijdens vorige trips, water- en visstand schijnen daar verantwoordelijk voor te zijn, maar wel meer verschillende soorten. Wij hadden bijvoorbeeld de ijsvogels nimmer kunnen benoemen in tropisch Cambodja. Leuke hobby vogelen, maar Martin houdt het maar bij het fotograferen van mensen. Makkelijk te spotten en een stuk eenvoudiger te benaderen.

Donderdagochtend reizen Machtelt en Pieter verder richting Siem Reap en de tempels van Angkor Wat.
We vinden het fijn dat wij samen ons stukje Cambodja hebben kunnen delen.

Li Hai

Verbanden leggen

Vorig jaar september arriveerden we in Cambodja met het vooruitzicht in maart 2015 ons verblijf te beëindigen.
Een avontuur om te zien of we onze draai kunnen vinden in een ontwikkelingsland. In november 2014 leek maart 2015 nog ver weg. Inmiddels zijn we een jaar verder en voelt maart 2016 erg dichtbij. We weten dat VSO Cambodja haar programma in de gezondheidszorg gaat afsluiten en een nieuwe verlenging van ons verblijf hoogstwaarschijnlijk niet tot de mogelijkheden behoort. Dat is jammer want we hebben het hier nog steeds goed naar ons zin en er is meer dan genoeg werk te doen. We proberen VSO Cambodja te overtuigen dat we ons weliswaar bezighouden met verloskunde maar dat ons werk goed is onder te brengen in het onderwijsprogramma. Onze primaire taak is immers de opleiding van studenten verloskunde te verbeteren.

Aan VSO de nobele taak fondsen te werven. VSO Nederland doet dit onder andere met  Ans’ heilzame werk. Jammer genoeg kan Ans geen beroep doen op dit soort ‘ongeoormerkt’ geld om haar plaatsing te verlengen. En dat is eigenlijk maar goed ook.
Op de website van VSO Nederland is inmiddels een artikel verschenen met de ronkende kop: ‘de kennis van Ans voorkomt babysterfte’. https://www.vso.nl/nieuws/de-kennis-van-ans-voorkomt-babysterfte  Klinkt goed.

Vanaf maandag begint VSO Nederland een wervingscampagne waarin de opnames die zij in juni hier gemaakt hebben gebruikt zullen worden. De socutera-spotjes zullen medio december uitgezonden worden maar de campagne start maandag. Tijdens ‘meet VSO’ dagen wordt een langere (3 minuten) video van Ans haar belevenissen getoond. We zullen t.z.t. vriendelijk verzoeken of we deze ook op ons blog mogen zetten want we vinden hem erg leuk. Al is het Martin inmiddels wel duidelijk dat het uploaden van een stukje video op ons blog niet of nauwelijks lukt gezien het trage internet waarover we beschikken. Aan Ans is de vraag gesteld of ze wat Instagram berichten wil insturen en eventueel bereid is vragen te beantwoorden. Natuurlijk. Als het goed is werkt de volgende link vanaf maandag. http://www.vso.nl/moeder-kind-zorg-cambodja. Daarbij zullen we de komende weken een link naar VSO Nederland op ons blog plaatsen. Wie weet komt er een Ans video op hun site??

Zo, genoeg reclame, terug naar wat de week ons heeft gebracht.

Ans heeft afgelopen dinsdag haar enkel gekneusd tijdens een rit richting het Health Centrum in Chamkar Leu. Typisch geval van een ongelukkige manoeuvre op de slecht begaanbare weg. Kosal neemt na het doorkruisen van een grote plas het linker geultje en Ans besluit haastig de andere geul te pakken. In deze diepe geul raakt ze de kant en blesseert haar rechter enkel. Gelukkig gaat ze niet volledig onderuit. Wel zwelt haar enkel op en heeft ze behoorlijk wat pijn. Kosal regelt wat ijsklonten in het dorpje en Ans brengt de dag door met haar voet op een stoel.

Bij thuiskomst ondersteunt Martin haar de trap op en de remedie is simpel. Arnica, drukverband aanleggen en zitten blijven. In eerste instantie zit de schrik er wel wat in. (Martin heeft vorig jaar weken last gehad van een gekneusde voet.)  Gelukkig lijkt het allemaal wel mee te vallen. Ans kan zich na een paar dagen rust weer aardig bewegen.

Vrijdag gaat ze met een auto van het provinciale gezondheid departement naar een Health Centrum in het uiterste puntje van de provincie Stung Treng. In dit afgelegen en uitgestrekte gebied zijn nog 70 traditionele vroedvrouwen werkzaam. Volgens de directeur waren dat er vorig jaar nog 95. Drie vrouwen zijn in dit gebied overleden aan overmatig bloedverlies. Tevreden stelt hij dat dit in zijn centrum niet is voorgekomen. Ans ontmoet hier twee ervaren verloskundigen die nog nooit gehecht hebben. De oudste is al 36 jaar verloskundige. Ze wil het hechten nu graag van Ans leren.



De andere twee verloskundigen hebben wel een aantal malen gehecht en kunnen het nu na de cursus beter. Ze beloven Ans dat ze de anderen verder zullen ondersteunen.

Ans heeft nu in alle 11 hulpposten in de provincie de workshops ‘partogram’ en ‘hechten’ gegeven. Het plan is ze allemaal nogmaals te gaan bezoeken met workshops die meer ingaan op noodhandelingen zoals het overmatig bloedverlies tijdens de bevalling.

Dat er behoefte is aan het oefenen van ‘noodsituaties’ geldt niet alleen voor de verloskundigen.

De verpleegkundigen kunnen ook nog wel wat kennis gebruiken. Donderdag assisteert Martin op het RTC Joyce, de Amerikaanse missionary nurse, die aan de derdejaars studenten verpleegkunde een workshop geeft over hoe te handelen in noodsituaties. Zij heeft tijdens haar lessen Engels en gesprekken met de studenten geconstateerd dat er nog grote tekorten in hun kennis zit. Deze studenten beginnen over een aantal weken aan hun eindexamens en gaan vervolgens aan het werk.

Joyce heeft een aantal praktijksituaties geschetst zoals, brandwonden, gebroken heup, kind wat uit een boom valt, motorongeluk, wonden door wilde varkens dan wel steekpartijen, toevallen tijdens koortsaanvallen etc. De studenten worden in groepen verdeeld met de opdracht via het ‘nursingplan’ een eerste hulpbehandeling te geven. Martin is nog de verpleegkunde nog het Khmer machtig maar is wel instaat om de interactie in de groepen waar te nemen en zo Joyce, die vloeiend Khmer spreekt, wat te helpen.

Het is een leuke dag waarbij in twee sessies 100 studenten aan de slag gaan. Opvallend is dat de studenten wel elkaar helpen maar niet of nauwelijks met de patiënt communiceren. Ze zijn in staat om met 4 paar handen verbanden aan te leggen en blijken inventief met takken en infusen.

Ze overleggen met elkaar over assessment en diagnose. Hun informatie halen ze uit de gevalsbeschrijving van Joyce en sommigen zelfs uit hun smartphone. Heel weinig groepjes vragen aan de patiënt hoe deze zich voelt en wat de klachten zijn. Er wordt door niemand uitleg gegeven over hun handelingen.

Net als het feit dat alle aanwezige verloskundigen zich actief met een bevalling bezighouden is dit volledige gebrek aan communiceren met de patiënt iets wat Ans in haar werk ook voortdurend tegenkomt. Het is duidelijk dat een les communicatie niet in het curriculum voorkomt. De vraag is natuurlijk in hoeverre medicijnenstudenten in Nederland wel voldoende communicatievaardigheden aangeleerd krijgen.  

Zoals al eerder geconstateerd valt er met de studenten van het RTC goed te werken. Ze zijn goed gemotiveerd en willen graag leren. Ze realiseren zich dat ze met weinig kennis in de praktijk aan de slag gaan en pakken zo’n extra les als die Joyce nu geeft graag mee. Hetzelfde geldt voor de verloskundigen die Ans tijdens hun stages ontmoet. Ook zij weten dat ze in de praktijk vaak voor situaties komen te staan die ze op school niet geleerd hebben.

Natuurlijk is er op zo’n dag ook tijd voor lol. Stiekem selfies nemen met die grote buitenlander op de achtergrond levert een giechelende schaterlach op wanneer Martin op zijn foto die selfie aan de maakster toont. Vervolgens laat ze een vriendin ook maar een gewone foto nemen waar die buitenlander vriendelijk lachend samen met haar poseert.  

Kennisinhoudelijk valt er voor Martin weinig te volgen al is het bijvoorbeeld wel schokkend dat deze bijna afgestudeerde studenten bijvoorbeeld nog nooit een les hebben gehad over de behandeling van brandwonden. Wonden die in een land als Cambodja, waar men voortdurend met open vuur werkt, regelmatig voorkomen. Over het wel en met name wee van het RTC zullen we in de toekomst nog wel eens een blog schrijven. Voor nu kunnen we het laten bij het uitspreken van de hoop dat zo’n opleidingsinstituut zich beter gaat realiseren dat ze er voor de studenten zijn en de studenten niet voor diegene die op zo’n school een baan hebben.

Gisteren met Marissa, Rolly en Beata wat gedronken op het terras langs de Sekong. We willen de komende dagen graag Marissa's brommer lenen. Beata was 'dog tired' na haar lange reis vanuit Battambang waar ze op werkbezoek is geweest. Maar aangezien ze een van haar fraaie Keniaanse outfits aan heeft en altijd bereid is te poseren voor haar 'vanity box' geeft dat Martin de gelegenheid om zijn serie portretten uit te breiden.



Volgende week is het waterfestival en dat betekent vrije dagen in Cambodja. Dat komt goed uit want Machtelt en Pieter komen een paar dagen logeren. Zij zijn al bijna twee weken in Cambodja aan het rondtoeren. Maandag en dinsdag gaan we met hen de Mekong op. Watervallen bezichtigen, overnachten in een tentje op een inmiddels voldoende drooggevallen eilandje en een dagje kayaken door het ‘verdronken bos’. We hebben er erg veel zin in om hen een paar dagen ons stukje van Cambodja te laten zien. Donderdag vervolgen zij hun reis richting Siem Reap en de ‘Angkor’ tempels. Daarna kunnen ze weer afkoelen in Nederland.

Li Hai

Schoolbezoek

Het is zo’n week waarin we de eerste dagen gestrestst zijn door een falende internetverbinding. Na een minuut of wat verbreekt de verbinding, start zichzelf weer op en verbreekt, start op, verbreekt. Dit maakt het internetten onmogelijk.
We kunnen nauwelijks onze email openen en wanneer er meer dataverkeer nodig is gebeurt er niets. Frustratie alom. Martin gaat naar de Metfone winkel en koopt voor 5 dollar een nieuwe databundel. Helpt niet. Verbinding verbreekt zichzelf, start weer op en verbreekt etc… Diepe, diepe zucht.

Dinsdag gaat Ans met Kosal naar de winkel en komt thuis met een nieuwe simkaart. Jammer dan. Probleem blijft.
Met name Martin wordt behoorlijk chagrijnig. Zou het aan de laptop liggen? Martin heeft in Nederland Windows 10 geïnstalleerd en misschien ligt het daaraan? Herstellen naar een ouder herstelpunt? Jammer dan. Virus? Gehackt?
De wanhoop nabij want zonder internet is er weinig lol aan de laptop.

Woensdag belt Kosal met de Metfone helpdesk en die stellen dat we 10 dollar per maand moeten betalen om het internet te laten functioneren. Oké terug naar Metfone en ja hoor het werkt weer. Blijkbaar is het beleid veranderd gedurende ons verblijf in Nederland. Voor die tijd kocht Martin maandelijks wat hij aan data nodig had. De ene maand 10 dollar, de andere maand 5. Nu is het dus gewoon 10 dollar. Gelukkig duidelijkheid en een opnieuw trage maar stabiele verbinding. Maar wat een stress wanneer de laptop niet werkt zoals noodzakelijk en ach ach wat zijn we afhankelijk van internet. Bah.

Ans is donderdag opnieuw op pad gegaan om een workshop te geven bij een Health Centrum. Deze maal op het grotere eiland in de Mekong. Het eiland ligt dichterbij Stung Treng en dat maakt het reizen eenvoudiger. De afstand is korter maar het pad is moeilijk berijdbaar. In dit centrum zijn 5 verloskundigen aanwezig. Officieel wonen ze in Stung Treng maar in de praktijk wonen ze bij het Health Centrum. Onder het centrum hangen hun hangmatten, staan kledingrekken en is er een geïmproviseerde keuken.

Het betekent dat het Health Centrum door de week continue voltallig bezet is. In het weekeinde heeft een van hen dienst en vertrekken de anderen naar Stung Treng. Gezien het feit dat er slechts 40 bevallingen op jaarbasis plaatsvinden kunnen we stellen dat er sprake is van overbezetting. Aan de andere kant zijn er geen verpleegkundigen of kraamverzorgsters om te assisteren bij de bevalling. Ze zijn volledig op zichzelf aangewezen. In noodsituaties is er slechts heel ver weg hulp te krijgen. Maar 24 uur per dag 5 verloskundigen lijkt veel.

De workshops verlopen soepel. De motivatie van de mensen in de Health Centra is goed en dat maakt dat het plezierig werken is. Uit de enquêtes blijkt men de trainingen nuttig en praktisch te vinden. Ze vragen om meer workshops uiteenlopend van de processen tijdens een normale bevalling tot hoe te handelen in spoedsituaties. De aanwezige verpleegkundigen verzorgen de lunch. Het vlees wordt in het dorp gekocht en de groente en kruiden groeien rondom het Health Centrum. Voor Ans worden er speciaal eieren gemaakt. Aangezien niemand naar huis kan wordt er geen lange siësta gehouden en is Ans netjes om 5 uur thuis.

We besluiten bij Polen te gaan eten en ontmoeten daar opnieuw Sanne en Bas. Zij zijn hier namens Stichting Stung Treng (SST) en logeren bij Marissa. We hebben via Marissa al eerder van deze stichting gehoord. Marissa werkt voor VSO op het RTTC, het  opleidingsinstituut voor basisschoolleerkrachten, en fungeert tevens als vertegenwoordigster voor SST in Cambodja. De Stichting heeft op het RTTC een waterinstallatie aangelegd, de badkamers voor de intern verblijvende studenten opgeknapt en lesmateriaal voor hen aangeschaft.

Stichting Stung Treng is opgericht door een Nederlandse familie. Zij zijn in 2008 tijdens een vakantie in Cambodja onder de indruk geraakt van de armoede in de provincie Stung Treng. Op het moment dat zij in 2009 de beschikking kregen over wat geld hebben ze besloten dit te besteden aan het onderwijs in Stung Treng. Vervolgens hebben ze in 2012 Stichting Stung Treng opgericht. Petje af, een diepe buiging en een welgemeend ’Awkoun srjaan’ voor deze familie. Mooi hoor. https://stungtreng.nl/

Sanne en Bas hebben 4 weken vakantie en zijn na een weekje Vietnam in Stung Treng aangekomen om namens de stichting polshoogte te nemen. Ze hebben deze donderdag rond gekeken op het RTTC en zijn wat geschrokken van de leefomstandigheden van de studenten. Kakkerlakken en ander ongedierte in de open (buiten)keukenkastjes maken dat Bas denkt aan een beter afsluitbare en hygiënischer opbergoptie.

Op vrijdag willen ze een aantal basisscholen bezoeken. Marissa en Rolly zijn naar Phnom Penh en hebben Bas de optie gegeven om Marissa’s brommer te lenen. Op woensdagavond hebben wij al een fiets aan ze geleend maar fietsen naar de afgelegen basisscholen is geen doen. Het idee is dat ze samen met Marissa’s Cambodjaanse assistent, Dara, op pad gaan. Marissa is zelf geen held op de 125 cc Honda maar gaat er vanuit dat Bas, als Nederlander, er wel mee overweg kan. Wij hebben immers aangetoond dat Nederlanders, gewend als ze zijn aan fietsen, makkelijk hun evenwicht op de brommer bewaren.

Leuk, maar al met al niet zo’n verstandig plan. Bas heeft ooit wel eens op een scooter, automaat, gereden maar ons asfalt is wel wat anders dan de Cambodjaanse ‘dirtroad’. Daarbij komt dat hij onverzekerd zou rondrijden en als buitenlander bijna per definitie de klos is als er in de chaos van het Cambodjaanse verkeer iets gebeurt. We horen Pisit, de VSO klerk, al schreeuwen. Het lijkt ons beter wanneer Martin als taxichauffeur meegaat.

Vrijdagochtend vertrekken we om 8 uur vanaf het RTTC om 3 basisscholen te bezoeken.

Dara wijst de weg en na een stoffig stukje hobbelen arriveren we bij de eerste school. Typisch Cambodjaanse basisschool. De vlag wappert aan de vlaggenstok en de kinderen zitten in hun schooluniformen netjes in de klas. Het is een redelijk nieuwe school. Het schoolgebouw is van steen en ziet er wat Martin betreft goed uit. Tot zijn verbazing hebben alle kinderen lesboekjes en beschikken ze over schriften en netjes geslepen potloden. Deze school is beduidend beter af dan de basisschool in Thala waar we vorig jaar waren om het schoolterrein op te knappen. Daar staat een oude houten school en hadden de kinderen leitjes en een krijtje.

De volgende scholen liggen langs de Mekong. Beetje jammer dat we juist deze scholen bezoeken want Ans en Martin hadden het plan om deze weg te kiezen voor het zaterdagse uitje met Sanne en Bas. Mooie rode hobbel de bobbel kleiweg langs de rivier door de armoedige maar toch ook fotogenieke plattelands gemeenschappen. Wel leuk natuurlijk om langs deze route de scholen vanbinnen te bezichtigen. Ook hier beschikken de kinderen over schriften en potloden. Goede zaak.

Grappig om tijdens de korte ochtendpauze te zien hoe de kinderen op met name de blonde Sanne reageren. Wij vinden de kinderen bezienswaardig maar zijn dat zelf natuurlijk in veel grotere mate. Wanneer de bel klinkt vormen zich voor ieder lokaal razendsnel twee rijen. De meisjes links en de jongens rechts. Een jongetje is verantwoordelijk. Hij lijnt de rijen, net als een doelman die een muurtje plaatst, netjes uit. De meisjes mogen eerst naar binnen en vervolgens de jongens. Alle kinderen maken een  buiging naar de leerkracht alvorens het lokaal te betreden.

Bij alle scholen kunnen we constateren dat ze voor een deel afhankelijk zijn van donaties. Waterputten worden geslagen, vlaggenmasten opgericht, daken gerepareerd, schoolbanken, borden, lesmaterialen gedoneerd en wat al niet meer. Zo zien we bij de derde school die we bezoeken een toiletgebouw dat geschonken is door Stichting Stung Treng. Jammer dat een van de drie toiletten afgesloten blijkt. De, voor ons normale, wc pot is verstopt en dus niet meer in gebruik. De Cambodjaanse (Franse) WC’s  met het gat in de grond en een waterreservoir daarnaast met een emmertje functioneren gelukkig nog wel. Misschien een les voor de toekomst.

Terwijl Bas met zijn mobieltje de vochtplekken, verstopte toiletten en andere mankementen fotografeert breidt Martin zijn verzameling portretten uit met schoolkinderen.  Fotoblog  Het is een uitermate geslaagde ochtend wat hem betreft.
Rond het middaguur rijden we terug naar Stung Treng.

Zaterdag besluiten we Sanne en Bas mee te nemen naar het eiland waar Ans haar workshop gegeven heeft.
Met een bootje de Mekong over varen en een stuk over het eiland rijden levert ook een fraai beeld van het gewone Cambodjaanse plattelandsleven. 

We nemen op het eiland een kijkje bij de basisschool. Ans neemt telefonisch contact op met Kosal zodat hij aan de directeur kan uitleggen wat we komen doen. Ook hier worden we vriendelijk rondgeleid door de klaslokalen. Het redelijk nieuwe schoolgebouw heeft 3 lokalen waarin de jongste kinderen les krijgen. Opmerkelijk is dat ze de beschikking hebben over whiteboards. Ongetwijfeld gedoneerd. Martin vraagt zich heimelijk af hoelang die bruikbaar blijven. Stiften zijn een stuk duurder dan krijtjes.



De oudste kinderen zitten in oude houten leslokalen die van ellende bijna uit elkaar vallen. Hopelijk komt er voor deze kinderen binnenkort ook een beter gebouw. Bij vertrek nemen de leerkrachten foto's van die vreemde blanke en blonde Hollanders. Iedereen wat te vertellen thuis.

Wanneer de weg doodloopt besluiten we maar weer terug te keren naar het vaste land. De temperatuur is flink opgelopen en we kunnen de middag gebruiken om boodschappen te doen en een linzenmaaltijd klaar te maken voordat Joyce, de Amerikaanse ‘missionary nurse’, met wie we samenwerken op het RTC bij ons op bezoek komt.

Li Hai

De provincie in

De studenten zijn op school en lopen geen stages in het ziekenhuis. Voor Martin betekent dit conversatielessen Engels en het geeft Ans de gelegenheid de provincie in te trekken en workshops te geven in Health Centra.

Dinsdagochtend vertrekt ze om 7.30 samen met Kosal en Sokann naar Kbal Romeas. Het centrum ligt langs de asfaltweg naar Ratakaniri en is goed bereikbaar. De directeur en 4 aanwezige verloskundigen zijn blij met de aandacht die ze van Ans krijgen.

De workshop omhelst het gebruik van het partogram en hechten. De praktijk in Cambodja is dat men het partogram gebruikt als administratie. Na afloop van de bevalling vult men het formulier in en dat is het dan. De bedoeling van het partogram is echter dat het gedurende de bevalling wordt gebruikt om te zien in hoeverre deze goed verloopt. Het heeft een signaalfunctie om te kunnen besluiten of de vrouw bijvoorbeeld wel of niet naar het ziekenhuis moet worden ingestuurd of dat er andere ingrepen noodzakelijk zijn.

Essentieel hiertoe is dat gedurende de bevalling de hartslag van het kind gecontroleerd wordt. Tijdens de weeën maar ook tijdens de uitdrijving. Dit laatste heeft Ans in Cambodja nog niet waargenomen. Hier is het idee dat de vrouw zo snel mogelijk dient te bevallen van haar baby. Wanneer men geen idee heeft van de conditie van het kind is dit op zich geen slechte gedachtegang. Vrouwen worden aangemoedigd te persen om maar zo vlot mogelijk te bevallen.
De verloskundigen steken letterlijk een handje uit om te helpen. Het perineum wordt opgerekt en over het hoofdje afgeschoven om het hoofd snel geboren te laten worden. Niet alleen tijdens een wee wordt er gestimuleerd om te persen maar ook tussendoor. Het resultaat is dat vrouwen vaker inscheuren dan nodig zou zijn.

Daarmee komt de noodzaak van hechten hier vaker voor dan in Nederland. Vervelende bezigheid voor de betreffende vrouw want veelal wordt er geen verdoving gebruikt. Verdoven kost geld en dat is er in de meeste gevallen niet. Daarbij komt dat een deel van de verloskundigen geen idee heeft waar verdoving eigenlijk voor dient. Het gevolg is dat veel vrouwen zich niet willen laten hechten. Jammer, want dit kan allerlei akelige gevolgen hebben. Wanneer ze wel gehecht worden laat de vaardigheid van de verloskundigen in de praktijk nog wel te wensen over. De meeste vrouwen in Cambodja kunnen best overweg met naald en draad maar het hechten van wonden en spierweefsel is toch andere koek.

Ans benadrukt in haar workshop het nut van hechten en goed verdoven en wil graag deze vaardigheid oefenen. Als de vrouwen weten wat de consequenties van niet hechten zijn, ze goed verdoofd kunnen worden zodat ze niet zoveel pijn ervaren, kunnen ze een beter besluit nemen om zich wel of niet te laten hechten.

Het toeval wil dat er een vrouw in het Health Centrum aanwezig is om te bevallen. Ans volgt de verloskundige handelingen aandachtig. Het is een typisch geval van bevallen op z’n Cambodjaans.
De bevalling gaat vlot en de vrouw geeft geen kik. Een gewoonte is dat men na de bevalling de baarmoeder reinigt van bloedstolsels. In onze ogen een onnodige en zeer pijnlijke bezigheid. Aan de andere kant; de vrouwen kunnen niet douchen na de bevalling want douches zijn niet aanwezig. Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor de gewoonte om te katheteriseren. Een mogelijke kans op infectie wanneer ze het toilet zouden bezoeken is waarschijnlijk net zo groot of misschien wel groter.

Hoe dan ook de vrouw blijkt gehecht te moeten worden maar dat wil ze niet. Er is een levend kind en ze vindt het blijkbaar wel welletjes. Ans bespreekt met de verloskundigen dat dit een goede mogelijkheid is om met de vrouw te praten over het nut van hechten. De verloskundigen weten haar te overtuigen. Het gevolg is dat zij bereid is zich door Ans te laten hechten. Netjes verdoofd, netjes gehecht. Iedereen onder de indruk. Een mooie praktijkles.

De verloskundigen in Kbal Romeas blijken goed te zijn. Ze begrijpen het gebruik en nut van het partogram. Tijdens de oefening hechten hebben ze de techniek snel onder de knie. Eén van hen heeft tijdens een stage in het ziekenhuis de training van Ans gevolgd en weet nog precies hoe het moet. Ze heeft sindsdien echter nog niet gehecht omdat de vrouwen dit liever niet willen. Nu hebben ze een fraai praktijk voorbeeld gezien en we hopen dat er in de toekomst in dit Health Centrum vaker gehecht zal worden. De directeur is blij met het compliment dat hij van Ans krijgt en ze willen, blijkens de enquête, graag meer bijscholing in de toekomst.

Donderdag gaat Ans met Kosal en nu Seneth opnieuw op pad. Nu naar Koh Preah wat op een eiland in de Mekong ligt. Sinds 2013 is hier een Health Centrum geopend.

Ze hebben het idee dat ze in Sre Krasang het pondje kunnen nemen. Het is mogelijk om vanuit Stung Treng gewoon
15 km langs de Mekong te rijden maar dit is een slechte smalle onverharde weg. Weliswaar zo’n 20 kilometer om is Sre Krasang ook bereikbaar via asfalt. 

Wanneer ze daar aankomen blijkt het pondje helemaal niet in het dorp te liggen. Ze moeten alsnog dik 10 kilometer langs de Mekong slingeren om het pond te bereiken. Altijd moeilijk is het om vanaf de weg het water te bereiken. De oevers zijn steil en glibberig. Gelukkig helpt de veerman hen met hun brommers. Wanneer ze na 15 minuten varen op het eiland aan land gaan blijken ze nog 3 km te moeten rijden voordat ze via een smal paadje het Health Centrum aan de andere kant van het eiland bereiken. De reis heeft ruim 2 uur geduurd.

Aangekomen blijken er 4 verloskundigen aanwezig. Opmerkelijk is dat een van hen gedurende 28 jaar een traditionele vroedvrouw is geweest. De traditionele vroedvrouwen hebben geen officiële opleiding genoten maar verkrijgen hun kennis via overlevering van de vorige vroedvrouw. Het is mooi dat deze vrouw hier aanwezig is. Het is politiek om ervoor te zorgen dat zwangeren zich niet meer door traditionele vroedvrouwen laten helpen. Ze zijn, zeker in de afgelegen gebieden, nog wel aanwezig en bij gebrek aan gekwalificeerde verloskundigen hebben ze hun nut. Deze oudere vrouw is ongetwijfeld ervaren in het begeleiden van bevallingen maar op een wijze die wij ons liever niet voorstellen. Ze heeft geen geschoolde kennis en voldoet niet aan de ‘moderne’ eisen.

Ans krijgt tijdens de hechtoefeningen het idee dat ze niet goed kan zien. Ze geeft haar leesbril aan de vrouw en dat blijkt te helpen.
In Cambodja zijn er geen HEMA’s waar je makkelijk een leesbrilletje uit het schap haalt dus Ans besluit haar bril te schenken.
De Nederlandse bril heeft goede glazen maar blijkt niet zo goed op de Cambodjaanse neus te passen. De bril zakt voortdurend af en hangt op haar neusvleugels maar ze is er toch blij mee. Waar de bril niet bij helpt is het lezen. Ze kan weliswaar beter zien maar blijkt niet te kunnen lezen. Het partogram is iets waar ze niets mee kan.

Analfabetisme is niets bijzonders bij de oudere Cambodjaan. Ze is 53 jaar oud dus gedurende de Vietnam oorlog, het Pol Pot regime en de aansluitende burgeroorlog heeft ze geen kans gehad om naar school te gaan. Dit betekent allerminst dat ze zich niet nuttig heeft weten te maken. Als traditionele vroedvrouw heeft ze waarschijnlijk het merendeel van de eilandbewoners ter wereld gebracht. Ze is de laatste traditionele vroedvrouw die op dit eiland werkzaam is geweest. Ze heeft nu, als wijze oude vrouw, de status van verloskundige gekregen waardoor ze in het Health Centrum kan werken.

Het niveau van de verloskundigen is hier minder dan in Kbal Romeas maar het feit dat er nu een Health Centrum aanwezig is geeft hoop voor de toekomst.
De werkomstandigheden zijn verbeterd maar het is en blijft een moeilijke werkplek. Wanneer er problemen ontstaan is de bereikbaarheid van het ziekenhuis in Stung Treng erg moeizaam. Het eiland ligt stroomafwaarts in de Mekong en het is al snel zo’n 3 uur varen is om in Stung Treng te komen.

Om naar het dorpje Sre Krasang te varen en dan met een ambulance naar Stung Treng te rijden is misschien in de toekomst een optie maar dan dienen er wel betere wegen en voldoende ambulances aanwezig te zijn.


Tussen de middag lunchen in het restaurantje wat door een van de verloskundigen wordt aanbevolen.

De terugweg naar Stung Treng duurt langer dan met name Martin zich wenst. Om een uur of 4 begint de bewolking in Stung Treng dreigend te worden. Harde windvlagen duiden erop dat het gaat regenen. Het regenseizoen heeft een duidelijke staart want iedere dag klettert het wel een paar uur.

Om ½ 6 wordt het snel donker. Martin begint maar vast met het eten klaar te maken. Hij ging er van uit dat Ans rond
5 uur terug zou zijn en wordt wat onrustig. Oké ze zijn met z’n drieën en twee brommers dus er zal wel niets aan de hand zijn, maar toch. Het is pikkedonker, het waait en regent en de wegen zijn niet zo best. Wanneer Ans om 10 over 6 eindelijk thuis komt is het voor Martin een hele opluchting. Blij dat ze er weer is. Uitgeput en verkild stelt ze voor om uiteten te gaan. Een welverdiende traktatie na een opnieuw enerverende dag. Martin zet zijn maaltijd in de koelkast. 

Bij Polen uiteten gaan en vlees bij de maaltijd vindt hij altijd een goed idee. Ans trekt een trui aan bij een temperatuur van 30 graden Celsius.

Inmiddels hebben we het eerste beeldmateriaal voor de VSO reclamespotjes gezien. Het ziet er goed uit. Ans wordt nauw betrokken bij het samenstellen van de korte documentaires. We zijn inmiddels aan de tweede proefversie en zijn blij en ook best trots op het resultaat. De lange versie (3 minuten) zal gebruikt worden tijdens informatiedagen van VSO Nederland. De twee korte Socutera spotjes (90 en 30 seconden) zullen medio december worden uitgezonden. Zodra we dit schema weten laten we het jullie natuurlijk direct weten.

Li Hai

Water en vuur

Deze keer een blog met twee evenementen en dus (lekker (?)) veel foto's.

In januari hebben we een blog geschreven over het ICS schoolproject in Thala. ICS, International Citizin Service, is een Brits ontwikkelingsprogramma dat Engelse jongeren koppelt aan jongeren uit ontwikkelingslanden. VSO is de basis voor ICS in Cambodja. Stung Treng herbergt zo’n groep jongeren die 3 maanden meewerken binnen verschillende projecten. Daarnaast is er de groepsdoelstelling een activiteit te organiseren in een nabijgelegen dorpje.

Dit keer is het thema ‘Hygiëne en Gezondheid.’ Als langdurige VSO-er wordt Ans gevraagd hen daarbij te ondersteunen. De centrale boodschap is: “Gebruik schoon water”. Tijdens de voorbereiding schieten we in de lach bij de reacties van een aantal Britse meiden die gruwelen van het idee dat er geen zeep en shampoo aanwezig zou zijn. Laat staan dat men zich niet met schoon water kan douchen. "Uuuuuuhhhh." Blijkbaar hebben zij zelf een uitgebreide toilettas meegenomen want ze logeren bij Cambodjaanse gastgezinnen en zouden niet zo verbaasd hoeven te zijn. 

Het leven op het Cambodjaanse platteland is anders dan dat in het Verenigd Koninkrijk.

Zaterdagochtend zijn we in de gemeenschap Kem Khouy aanwezig om de ICS jongeren te helpen tijdens hun activiteit. We nemen stukjes zeep en tandenborstels mee die we in de loop der tijd verzamelt hebben uit de verschillende hotels en guesthouses. Daarnaast hebben we een zak met kleine tubes tandpasta gekregen van onze tandarts in IJsselstein.

Het is een ochtendprogramma en we zijn verrast dat om 7.00 uur het gemeenschapshuis al gevuld is met moeders en kinderen uit het dorp. De ochtend wordt gestart met een groepsactiviteit op het veld. Een soort stoelendans zonder stoelen maar als opwarmertje geslaagd. Men doet vrolijk mee en de stemming zit er direct goed in.

De eerste presentatie benadrukt de persoonlijke hygiëne. Het wassen van handen en tandenpoetsen wordt gedemonstreerd. Twee moeders zijn bereid om ook een demonstratie handenwassen te geven. Idealiter met zeep. Aangezien dit voor een deel van de mensen een duur luxe product is kan men als alternatief as of zand als schuurmiddel gebruiken.

Na deze uitleg en demonstratie deelt Ans stukjes zeep en tandenborstels uit. Opvallend is dat de kinderen weliswaar gespannen maar rustig hun beurt afwachten. Tot slot van dit eerste deel worden de kinderen uitgenodigd om hun handen te wassen.

Na een korte onderbreking voor een hapje en een drankje volgt de tweede helft. 

Nu staat het gebruik van schoon water bij het bereiden van voedsel centraal. Wanneer er stoofpotjes gemaakt worden zijn er weinig problemen. Het gebruik van rauwe groentes, fruit en salades leveren in de praktijk wel een grote kans op maag- en darmklachten. Wij kopen ons drinkwater in 20 liter vaatjes maar dat is voor deze mensen geen optie. 
Het centrale advies is en blijft het koken van water.

Aan de hand van verschillende platen wordt er vervolgens een discussie op gang gebracht over het wel en wee van hygiëne en gezondheid.

Ans wordt gevraagd om achter de tafel vragen uit het publiek te beantwoorden.

Praktische vragen over het gebruik van water op de rijstvelden en het nut van eigen kopjes of rietjes. 
Ze geeft eenvoudige adviezen en legt iets uit over de gevaren van bacteriën.

Na de traditionele groepsfoto wordt de dag afgesloten met het poetsen van de kindertanden. De tandpasta van Eric, onze tandarts, wordt enthousiast gebruikt.

Met een tevreden gevoel rijden we terug naar Stung Treng. Een geslaagde ochtend. Voldoende publiek en een goede interactie. Hoewel het thema eenvoudig en vanzelfsprekend lijkt is het nuttig om het belang van schoon water te benadrukken. 

Zoals in het vorige blog vermeld wordt er op het terrein van de pagode druk gewerkt aan de restauratie van een verblijf en twee bamboeboten. 

Op maandag gaat Martin nog even kijken naar de vorderingen. De jongens op het dak zwaaien hem vrolijk toe en wanneer Martin een kijkje neemt in het gebouw zelf ziet hij een waterslang op de grond liggen. Met enige verbazing ziet hij een monnik binnenkomen die het water omhoog spuit. Wanneer een van de werkjongens naar beneden komt om dit karwij van hem over te nemen wordt de bedoeling duidelijk. Grijnzend spuit hij zijn collega’s op het dak nat en neemt zelf een douche. Kliedernat druipend klimt hij vervolgens terug het dak op. Ja, de jongens branden van het dak af en een regelmatige verkoeling is dus wel op zijn plaats.

Voor de pagode in de rivier ligt inmiddels een bamboeboot. Aan de oever hebben de monniken een plaats vrij gemaakt waarop een andere boot ligt.

Dinsdag was het volle maan en wordt het einde van de boeddhistische vastentijd gevierd. Dit betekent dat de monniken opnieuw hun sociale taken oppakken en zich onder de mensen begeven. De vastentijd van de monniken duurt drie maanden en valt grotendeels samen met het regenseizoen. Gedurende deze tijd verlaten ze het terrein van de pagodes niet en richten ze zich meer dan anders op gebed, studie en meditatie. De jonge monniken worden voor het eerst geschoold in de leer van Boeddha.

In heel Cambodja wordt rond deze tijd het feit gevierd dat de monniken uit hun afzondering komen. De pagode zit opnieuw vol tijdens de eredienst en het kleurrijke schouwspel blijft Martin boeien. Na de dienst schuifelt hij op zijn blote voeten toch nog maar een keer naar binnen om een paar foto’s te maken van het aanbieden van het eten aan de monniken. De vraag dringt zich bij hem op of men in kerken en moskeeën ook zo tolerant en vriendelijk reageren op een ongelovige die zich fotograferend tussen de mensen begeeft. Hoe dan ook, de Cambodjanen vinden het allemaal prima.

In onze provincie wordt deze viering extra luister bijgezet door het ritueel van brandende boten. Een verschijnsel wat uit het naburige Laos afkomstig is. Het schijnt dat in Cambodja slechts in Stung Treng dit ritueel gevierd wordt. Mooi meegenomen zullen we maar denken.

Het idee is dankzegging en een ode aan de rivier. De Mekong, moeder aller dingen, is letterlijk de levensstroom waaruit een ieder drinkt. Door het brengen van offergaven geeft men iets aan de rivier terug, stemt men de geesten gunstig en deelt iedere deelnemer in de spirituele verdiensten. Het stroomafwaarts laten drijven van de brandende boten is tegelijkertijd een mooie manier om al het kwaad, ziekte, ongeluk en tekortkomingen te laten verdwijnen.

’s Middags neemt de drukte op de straat voor de pagode toe. Er verschijnen tientallen kraampjes waar vuurwerk en wierookstaafjes verkocht worden. Mensen komen langs met zakjes geprepareerde brandstof, bladeren ?, die in de van bamboebast gemaakte goten op de boot worden gelegd. Daarnaast brengt men voedsel naar de boot die beneden in de rivier klaar ligt.

Vorig jaar zijn we bij de pagode gaan kijken nadat we wat vuurwerk hadden gezien en er luide muziek klonk. Typisch geval van te laat want pas na alle rituelen wordt er door de mensen op het pagode terrein wat rondgehangen en gedanst. 

Deze keer gaan we na het avondeten snel terug om te zien hoe het een en ander zich verder ontvouwt. Om 6 uur is het donker. De volle maan schijnt aan de hemel en het begint gezellig druk op straat te worden. Men plaatst wierook in de houdertjes op de boot, doneert geld bij de monniken aan de poort die vervolgens via microfoon en luidspreker de gever zegenen. Men drentelt rond in afwachting van het moment dat de vuren aangestoken zullen worden. 


Martin stopt ook wat geld in de pot maar gebaart wat opgelaten naar de monnik die de microfoon pakt dat hij zijn luide zegeningen wel achterwege mag laten. Misschien spiritueel onhandig maar hij zou zich ongemakkelijk voelen om met gebogen hoofd en gevouwen handen de Khmer gebeden over zich heen te laten komen.

De medewerkers van de pagode die het vuur aan de op het land liggende boot zullen ontsteken worden gezegend. Vervolgens dalen twee monniken de trap af naar de boot in de rivier en beginnen daar de in blikjes gepropte brandstof te ontsteken. Wanneer deze boot brandend rivier opwaarts wordt getrokken is dat het signaal om ook aan de andere boot te beginnen. 

Velen drommen om de boot samen om bosjes wierook te plaatsen. De sfeer is uitbundig maar ook devoot. Het spul in de bamboegootjes is uiterst brandbaar en al snel staat het geheel in vuur en vlam. Walmen geurige rook en de uitslaande hitte maakt dat men al snel achteruit wijkt.

Omdat de brandstof zo snel verbrandt blijft het bamboeskelet geblakerd maar wel bruikbaar. Zodra de grootste vlammen wat getemperd zijn begint men opnieuw wierookstaafjes aan te brengen.

Inmiddels is de brandende boot richting de brug gesleept, losgelaten en langzaam stroomafwaarts aan het drijven. Mensen dalen de trappen af naar de rivier om hun kleine persoonlijk bootjes te water te laten. Het lijken een soort drijvende taarten. Een bodem van bananenbladeren, een cake van kleefrijst gegarneerd met bloemen en vruchten. Natuurlijk kaarsjes en veel wierookstaafje. Opvallend is dat het voornamelijk jongeren en stelletjes zijn die deze bootjes te water laten. Kinderen staan langs de oever met vuurwerkstaven. Voortdurend schieten er kleine balletjes gekleurd vuur richting de rivier.

Wanneer de muziek op het terrein van de pagode opklinkt en de rust op straat wat terugkeert besluiten we op onze vaste plek langs de rivier een biertje te gaan drinken. De drijvende lichtjes op de donkere rivier leveren een feeëriek decor en een mooie afsluiting van de dag. 

Woensdagochtend schalt er muziek door de straat. Het regenseizoen loopt ten einde, de monniken zijn weer beschikbaar dus tijd voor bruiloften, feesten en partijen.

Li Hai