Ans en Martin

Regenseizoen

In Cambodja doet men niet aan ‘het weer’. Geen weersberichten, geen voorspellingen en geen KNMI waarschuwingen. Grijze regendagen, zon, onweer en tropische kletterbuien wisselen elkaar in een onvoorspelbaar ritme af. Het regenseizoen is begonnen en voordat de wegen onbegaanbaar worden maken we nog wat rondjes door het achterveld. Kijken hoe het land verandert van kurkdroog naar nat en zien of er rijstveldjes in gebruik worden genomen.

Een ding is zeker. Het groen knalt de grond uit. Gewapend met ons fototoestel en een volle tank benzine blijven we aan onze kant van de Mekong en Sekong.

We rijden in eerste instantie een kilometer of 15 via de grote weg richting Kratie waarna we een zandweg naar de Mekong pakken. Het feit dat deze weg er ligt betekent dat het bos in productie is genomen. Er zijn nog steeds prachtige grote bomen maar de rubberplantages rukken op.

Dat het bos verdwijnt en vervangen wordt door kaalslag en rubberplantages is vanuit onze ‘westerse’ ogen een jammerlijke zaak maar daar denkt men hier (net als in Brazilië) anders over. Wie zijn wij om te zeggen dat ze hun oerwoud niet moeten kappen? Het aanleggen van rubberplantages in de wildernis biedt werkgelegenheid. Er worden wegen aangelegd en er vormen zich nieuwe dorpjes. Vooruitgang en ontwikkeling zullen we maar denken. De wijze waarop deze verandering verloopt is echter wel schandalig. Corruptie en machtsmisbruik zijn de norm en mensenrechten tellen niet in Cambodja.


Maar goed, over de teloorgang van tropisch hardhout, het illegale gerommel met Teak en de opkomst van rubberplantages kunnen we misschien een andere keer een blog schrijven. Anekdotes genoeg wat dat betreft.

De kans op ondergelopen land en beginnende rijstveldjes is in het bos echter nihil. Daarvoor moeten we in de buurt van de rivieren blijven. De provincie Stung Treng is geen landbouw provincie. Schrale zandgrond en bos biedt slechts in de nabijheid van de rivieren klei geschikt voor wat akkertjes. Gemeenschappen hebben zich langs de rivieren gevormd en daar vinden we dan ook de twee basisvoorzieningen voor voedsel. Vis en rijst.

Wanneer we bij het kleine dorpje langs de rivier aankomen betrekt de lucht in rap tempo en regen zal niet lang op zich laten wachten. Geen goed moment om eens rustig naar rijstveldjes te gaan zoeken. Beter om maar snel richting huis te rijden. Regenkleding hebben we niet meegenomen want we dachten voor het regenseizoen weer in IJsselstein te zijn. De poncho’s die in Cambodja verkrijgbaar zijn blijken in de praktijk van flinterdun plastic wat makkelijk scheurt en nauwelijks bescherming biedt. De Cambodjaan zit er niet mee. Als het regent wordt je nat. En wij dus ook.

Gelukkig komen we snel op het asfalt en naderen we de Mekongbrug wanneer de bui echt losbarst. Beter om even te schuilen; het fototoestel is niet waterdicht, de kletterende regen maakt dat we niets meer zien en de hevige windstoten maken het gevaarlijk. Daar staan we dan. In Nederland zou zo’n hevige bui niet lang duren maar dat valt hier tegen. Wanneer het langzaam maar zeker ook nog donker begint te worden besluiten we toch maar naar huis te gaan rijden.

De weg langs de rivier ligt bezaaid met afgebroken takken en we besluiten snel de meer open weg achterlangs te nemen. Het voelt niet fijn. Onweer, kletterende regen, gigaplassen. In Stung Treng is de markt ondergelopen en zien we bij het glinsterende licht van koplampen mensen her en der hun spulletjes in veiligheid brengen. De regen valt met bakken uit de donkere hemel. Dit chaotische tafereel zou een mooie foto opleveren maar geen kans. We slalommen door de meute heen en zijn blij dat we thuis zijn. Compleet verzopen en door en doorweekt nat is zwak uitgedrukt. Brrr, we hebben het zelfs koud gekregen. Het klettert nog vrolijk een uur of wat door.

De volgende dagen blijft het weer Nederlands onstabiel. De temperatuur is wat dragelijker en het voelt nu aan alsof we in Burgers Bush wonen. Vochtige warme lucht.

Ans is aan de slag met haar nieuwe assistent Kosal. Hij lijkt een juiste keuze te zijn. Hij is instaat om behoorlijke vertalingen te maken, begrijpt wat Ans wil en maakt een intelligente indruk. Seylak van het RTC is in de buurprovincie Phear Vihear en hij wil daar samen met Ans een workshop geven in het referral ziekenhuis. Kosal regelt vervoer, informeert naar overnachtingsmogelijkheden en overlegt met Seylak. Mooi, een assistent die Ans om een boodschap kan sturen. Het bezoek aan het ziekenhuis in deze provincie opent Ans de ogen over hoe het anders kan. Schoo, nverzorgd en hygiënisch. Het management in Phear Vihear maakt duidelijk andere keuzes dan hier in Stung Treng. Meer schoonmakers die ook nog eens daadwerkelijk schoonmaken. Deze maand staan workshops in 4 provincieziekenhuizen ,waarmee de opleiding samenwerkt, op het programma. Ans is benieuwd hoe het in deze ziekenhuizen met de hygiëne gesteld is. Afhankelijk hiervan is een gesprek met de directeur wenselijk en is het goed om er achter te komen hoe de verschillen per ziekenhuizen zo groot kunnen zijn en wat daar de oorzaak van is. Ans was zo onder de indruk dat ze vergeten is er foto’s van te maken. Goed bewijs om aan de verloskundigen en schoonmaaksters in Stung Treng te laten zien hoe het ook kan. Hopelijk krijgt ze hiervoor nog de kans als ze de andere buurprovincies gaat bezoeken.

Aangezien Martins studenten op stage zijn heeft hij de gelegenheid om nog wat rond te toeren en verder te speuren naar rijstveldjes.

Als een paparazzi op jacht naar rijstplanters in de modder. Maar dat valt niet mee. Zeker niet wanneer hij constateert dat veel van de veldjes ingezaaid worden. Rijst zaaien?? Hij dacht planten? Ja, beide natuurlijk. Eerst zaaien, ontkiemen, opkweken en daarna overplanten. Hopelijk schieten ze een beetje op en kan hij voor we in augustus naar Nederland komen het planten nog aanschouwen. En o ja, zilvervlies rijst is zaairijst. Witte rijst is om te eten.  

Eten in Cambodja is synoniem aan rijst. In Khmer is het zelfs een en hetzelfde woord. ‘Srei’, wat met een iets andere klemtoon uitgesproken ook nog vrouw betekent. Ja taal, het is toch mooi.

Rijst heeft veel water nodig om te groeien en het regenseizoen is van levensbelang. Het feit dat het dit jaar langdurig droog is gebleven baart de mensen zorgen. Een slecht (te droog) regenseizoen leidt tot minder rijst opbrengsten en dat leidt onvermijdelijk tot honger. Men is blij en opgelucht dat het eindelijk is gaan regenen.

Hoe dan ook bij de dorpjes langs de rivieren verschijnen overal kleine akkertjes waar twee weken geleden nog dorre, uitgedroogde steenharde grond lag. Grote stukken land liggen in het water te weken om geploegd te worden. Kleine dijkjes bakenen de akkers af en bieden een slipperige kans om droge voeten te houden. Maar nee, net als vroeger in de polder houdt Martin de voeten niet droog. Liepen als kind zijn laarzen vol en werden zijn sokken nat nu blijft het bij bagger sandalen. De natte broekspijpen drogen snel genoeg wanneer hij weer op de brommer stapt. Het water is nergens diep en zolang hij niet volledig ondersteboven glijdt is er niets aan de hand.

Leuk, het dorre land is nat en wordt nu doorkruist met dijkjes en water. Hollands polderlandschap op Madurodam schaal. Het heldere groen van de jonge rijstplantjes is een lust voor het oog. Martins groene polderhart bloeit er helemaal van op.

Laat het nog maar even regenen.

Li Hai