Ans en Martin

De donkere dagen voor kerst

De dagen zijn op zijn kortst. We hebben geen 12 uur licht meer in Cambodja. Wanneer we opstaan, rond 6.00 uur, vinden we het fris. Niet dat we truien en lange broeken aantrekken, maar toch. Donderdag lijkt het weer echt omgeslagen. Martin heeft ’s nachts een fleecedekentje uit de kast gepakt om daarna lekker warm verder te slapen. 

De temperatuur om 7 uur in de ochtend bleek 21 graden. Brrrr. Volgens Kosal, die een dikke winterjas heeft aangetrokken, heeft Phnom Penh gewaarschuwd voor 4 dagen kou.

De donkere dagen voor kerst geven een wat weemoedig gevoel. Dapper hebben we wat kerstversiering, die Annemiek vorig jaar heeft meegebracht, opgehangen maar ondanks de lichtjes en kerststerren wil een kerstgevoel niet komen. Geen verlangend uitkijken naar een aantal vrije dagen in goed gezelschap met lekker kletsen, eten, een  glas alcohol en als toetje oud en nieuw vuurwerk. Nee, eerder een gevoel van gemis. We zijn blij dat Michiel zijn zus Annemiek gaat opzoeken in Sheffield en tegelijkertijd jaloers want we zouden hem maar wat graag vergezellen.

Kerstmis en oud en nieuw zijn in Cambodja niet van belang. Gewoon normale dagen gevuld met gewone zaken. Het wat weemoedige komt mede voort uit een gevoel van afscheid nemen. Marissa, Rolly en wij zijn aan onze laatste maanden van onze plaatsing begonnen. Voor Marissa die tot eind januari zou blijven eindigt het komende week. Zij heeft bericht gekregen dat haar moeder op sterven ligt en vliegt nu dinsdag al terug naar Canada. Wij hebben donderdagavond bij haar en Rolly gegeten en ondanks dat Marissa denkt dat zij nog wel terug zal komen hebben wij toch het gevoel dat we afscheid genomen hebben. 

En ach, Beata heeft nog een contract tot december 2016 en er is geen zicht op nieuwe collega’s in Stung Treng. Zij zal zich, wanneer we allen uit Stung Treng vertrekken, eenzaam gaan voelen. Hetzij zo, aan de plaatsing van VSO-ers in Stung Treng kunnen wij niets veranderen. Ja, donkere dagen voor kerst; gevuld sentiment met een vleugje weemoed.

En dan presteert Socutera het om een oud VSO filmpje uit te zenden in plaats van de nieuwe met Ans in de hoofdrol. Vanzelfsprekend gaat VSO Nederland protesteren en om een vervangende uitzending vragen maar suf is het allemaal wel. Niet alleen in Cambodja gaan eenvoudige afspraken de mist in zullen we maar denken. Wel grappig is de Kerst- en Nieuwjaarskaart die ze aan hun relaties sturen. Ans wordt daarin als voorbeeld naar voren gebracht en de kaart bevat een link naar de campagnepagina die geheel met Ans gevuld is. Ja, leuke kaart. J

Het feit dat Ans nog vol plannen zit en weet dat haar tijd in Stung Treng beperkt is geeft een gevoel van urgentie. Daarbij komt de stress van het papierwerk dat VSO van haar verwacht richting het afronden van haar plaatsing. Te beginnen met het jaarlijkse partneroverleg tussen VSO en de directeuren van ziekenhuis en school. 

In de praktijk van alle dag hebben deze mannen geen enkel benul van wat Ans allemaal doet. Ze lijken er eigenlijk ook helemaal niet in geïnteresseerd. 

In voorkomende gevallen als tijdens eerdere kwartaal partneroverleg afspraken zijn ze niet komen opdagen. Afspraken waarbij Ans het initiatief neemt om met hen te spreken lopen meestal ook op niets uit. Nee, volgens de directeuren moet Ans maar gaan praten met de mensen die de verantwoordelijkheid hebben op de afdeling of over het onderwijs. Dit zijn mensen die weliswaar op papier hoofd zijn maar over geen enkele beslissingsbevoegdheid beschikken. Het blijft frustrerend om steeds maar te zien hoe de ‘verantwoordelijken’ in Cambodja hun verantwoordelijkheid ontlopen. Ze zitten op hun gekochte plek, hebben hun status, regelen het geld en ?????? We hopen dat ze ook deze keer gewoon wegblijven. 

Volgens Martin is het van belang om voor dit soort gesprekken de mensen uit te nodigen met wie Ans daadwerkelijk samenwerkt. De verloskundigen, de leraren en de welwillende mensen van het provinciaal kantoor die de gezondheid centra onder hun hoede hebben.

Afgelopen week heeft Ans in het ziekenhuis twee nieuwe workshops, ‘reanimatie pasgeborene’ en ‘bloedverlies tijdens de bevalling’, gegeven. Het idee is opnieuw met twee van deze verloskundigen langs alle 11 gezondheid centra in de provincie te gaan om ook daar deze trainingen te geven. Of het er nog van gaat komen is natuurlijk maar de vraag. De tijd begint te dringen. 

Via China en Phnom Penh verwacht Ans rond kerst de ‘MamaNathalie’s’ te ontvangen. Ook het juiste gebruik van deze oefenpoppen vergt nog wel wat trainingen op zowel het ziekenhuis als de school. Desalniettemin is het prachtig dat Ans deze poppen nog kan introduceren. Deze introductie zal voorrang hebben boven de health centra workshops. 

Het gebruik van deze oefenpoppen zal zeker het praktijkonderwijs van de studenten verloskunde verbeteren. 

Ook langs deze weg hartelijk dank aan Annemiek van de Kraan en met name de Remonstrantse Gemeente Utrecht die zo vriendelijk is om de kosten voor deze ‘MamaNathalies’ te doneren. Dank.

Maar goed, de donkere dagen voor kerst en geen mogelijkheid om familie te bezoeken. Wel is er een mooie aanleiding om Sovann en baby Soti te gaan opzoeken. Sovann komt met haar zwangere buik prominent voor in een van de VSO filmpjes (Marketing versie) en we gaan haar een kopie brengen. Wanneer we bij het huis van de ouders van Chenda in Stung Treng arriveren blijkt Sovann daar niet aanwezig. Ze zijn blijkbaar teruggekeerd naar de ouders van Sovann in Thala. Om er zeker van te zijn dat ze daar is, voordat we ruim een half uur naar het afgelegen huis van haar ouders rijden, vragen we of Chenda’s moeder even wil bellen. Chenda bevestigt dat Sovann in Thala is en hij zal de familie daar melden dat we onderweg zijn.

Hobbel de bobbel richting het huis van Sovanns ouders. Iedere keer weer meer afgelegen dan we denken. Gelukkig zijn ze thuis en we worden zoals steeds met veel enthousiasme begroet. Het feit dat wij als ‘Barangs’ de moeite nemen om hen te bezoeken vervult haar ouders iedere keer met, voor ons wat gênante, dankbaarheid. Ja, Chenda heeft gemeld dat we op bezoek komen en de familie is voorbereid. Nette schone kleren aangetrokken, flesjes drinkwater gehaald, schone glazen op tafel en aardappelen gerooid die ze voor ons gaan koken. Sovann heeft goed onthouden dat Ans vatbaar kan zijn voor Khmer eten en dus neemt men geen enkel risico. 

Sovanns ouders spreken geen woord Engels maar hun gezichtsuitdrukkingen spreken boekdelen. Sovann is blij met onze komst en minstens zo blij over het feit dat we maken dat haar ouders lachen en gelukkig zijn met het bezoek. In eerste instantie maakt  al deze vreugde dat we ons wat ongemakkelijk voelen maar gelukkig is daar baby Soti. Het manneke is flink aangekomen sinds we hem de laatste keer gezien hebben. Hij lijkt zijn gevaarlijke dip compleet te boven en hij doet wat baby’s doen. Aandacht zuigen. 

Hij blijkt niet de enige. Soti heeft twee ongeveer even oude nichtjes waarvan er een ook bij haar grootouders aanwezig is.

Het gesprek gaat over de zegeningen van het (groot)ouderschap, de gezondheid van de baby’s en de rijstoogst. Inmiddels staan de aardappelen te koken. We hebben eenmaal beleefd gemeld dat al die moeite voor ons niet nodig is maar eigenlijk is dat zeer onbeleefd. En of we nu al of niet zin hebben in gekookte aardappelen om ½ 11 in de ochtend maakt niets uit. Moeder en dochter prikken beurtelings in de piepers en als ze gaar zijn worden ze geschild en in grote brokken op tafel gezet. De vorken staan in een kom heet water klaar en als extra traktatie brengt oma een schaal met suiker om de aardappels in te dopen. Het begrip zoete aardappel krijgt hier wel een heel letterlijke betekenis. 

Maar, ondanks het vroege uur smaken ze uitstekend. Gezellig prikken we gezamenlijk een vorkje weg.

Na deze vroege lunch geeft Sovann Soti de borst, neemt haar moeder de nieuwsgierig aangelopen buren onder haar hoede en klautert Martin naar buiten om een sigaret te roken. Dit geeft Ans de gelegenheid om even met Sovann bij te praten. Binnenkort gaat ze weer als basisschoollerares aan de slag. Ze heeft daar nog helemaal geen zin in. Het prille moederschap is een vermoeiende en fulltime bezigheid en ze vraagt zich bezorgd af hoe dat zal gaan wanneer ze weer voor de klas staat. Vanzelfsprekend zal ze Soti gewoon meenemen naar school en ze hoopt dat hij haar lessen niet te veel verstoort en zoet in zijn hangmat zal liggen slapen. Ze zal dan wel weer naar de ouders van Chenda in Stung Treng verhuizen. 

Maar dit is Cambodja en ze is in staat geweest om voor $500,= een plaatsje te kopen op een basisschool in Stung Treng zodat ze niet meer helemaal de Sekongbrug over hoeft naar een afgelegen dorpje om les te geven. De schooldirecteur heeft een relatie met de familie van Chenda en op de vraag wat hij dan met dat geld doet is het antwoord voorspelbaar simpel. Een gebaar waarbij de hand in de eigen broekzak verdwijnt.

De vader van Sovann heeft ondertussen een blikje met daarin wat wierookstaafjes, een schaaltje met twee eieren en een onbestemd flesje neergezet. Hij kijkt peinzend door het raam naar buiten. Hij is naast boer ook zoiets als traditioneel medicijnman (?). Lastig te doorgronden want Sovann komt in het Engels niet veel verder dan dat haar vader mensen helpt en wel wat verstand heeft van medicatie. Rondom zijn huis zijn open hutten, afdakjes, waar mensen kunnen verblijven.  

Blijkbaar is de tijd rijp want hij steekt de wierook aan, pakt een ei, druppelt er wat geurstof (?) uit het flesje op en met een verstilde concentratie houdt hij het ei onder zijn neus.

Even later begint hij met vlugge vingerbewegingen het ei rechtstandig over de grond voor hem heen en weer te rollen. Wanneer hij bemerkt dat Martin een foto wil nemen kijkt hij even op maar vervolgt zijn rollende bewegingen. Het ei naar zijn neus en nog wat rollen. Tot slot tracht hij het ei rechtop stil te zetten. Voorzichtig betast hij het ei en zoekt hij naar een evenwicht. Het ei rolt om en hij onderneemt een nieuwe poging. Martin moet aan het ei van Columbus denken, maar dat was een hard gekookt ei en Columbus speelde vals. Stiekem hoopt hij dat het de vader van Sovann gaat lukken om het ei rechtop stil te laten staan. 

Na drie mislukte pogingen geeft hij niet op maar wij wel. 

Om hem niet verder in zijn ritueel te storen besluiten we maar weer huiswaarts te trekken.

We bedanken de familie hartelijk voor het gastvrije en warme onthaal en stappen tevreden op de brommer.

We wensen u allen een heel fijne en warme kerst.

Li Hai